Charakterystyka wód w Sądecczyznie

Charakterystyka wód w Sądecczyznie

Sądecczyzna należy do obszarów dobrze nawodnionych – gó­rzysty charakter obszaru powoduje, że znajduje się tutaj wiele źró­deł o zmiennej wydajności, a sieć potoków spływających z gór jest gęsta. Długość potoków i rzek w granicach Sądecczyzny wynosi ok. 1900 km. W ogromnej większości są to wody zaliczane pod wzglę­dem czystości do klasy I, w związku z czym mogą być wykorzysty­wane do zaopatrzenia ludności w wodę pitną, w przemyśle spożyw­czym i w hodowli ryb, łącznie z rybami łososiowatymi, szczegól­nie wrażliwymi na wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia. Niemniej w ostatnich latach obserwuje się obniżanie stanu czystości. W 1975 r. należało do II klasy zaliczyć Dunajec na odcinku od Gołkowic do Nowego Sącza i Poprad od Żegiestowa do Piwnicznej, a do III kla­sy krótkie odcinki Dunajca poniżej Nowego Sącza i Popradu po­niżej Muszyny. Zwykłymi ściekami na pewnych odcinkach były Kryniczanka i Muszynka. Główną rzeką Sądecczyzny jest Dunajec – jedna z najbar­dziej kapryśnych rzek polskich. Swój bieg na Ziemi Sądeckiej za­czyna pięknym przełomem ciągnącym się od Krościenka po Łącko, wykształconym pomiędzy stokami Dzwonkówki od wschodu i Luba­nia od zachodu. Jest to przełom antecedentny prze­trwały utworzony w okresie pliocenu i miocenu w wyniku wypię­trzenia się terenu. Inny charakter mają przełomy Dunajca spotyka­ne koło Jazowska, Kurowa, Rożnowa i Czchowa. Noszą one nazwę przełomów strukturalnych i powstały przez wcię­cie się odcinków dolin w bardziej odporne ławice skalne. Dzięki stromym i zazwyczaj dobrze zalesionym stokom wszystkie odcinki przełomowe tworzą piękny i malowniczy krajobraz. W Sądecczyź-nie dwa spośród przełomów zostały wykorzystane do celów gospo­darczych. W przełomowym odcinku Dunajca koło Rożnowa, w naj­węższej części doliny pomiędzy Ostrą Górą 459 m n.p.m. a wzgó­rzem Łazisko, wybudowano w latach 1935-1943 zaporę długości 550 m, w wyniku czego powstał zbiornik zaporowy zwany Jeziorem Rożnowskim. Długość tego zbiornika przy maksymalnym napeł­nieniu wodą dochodzi do 20 km, szerokość waha się od 300 do 1500 m, a maksymalna głębokość wynosi ok. 28 m. Brak zabudowy biolo­gicznej rzek i potoków znajdujących ujście do Dunajca powyżej zapory spowodował jednak, że obecnie zbiornik ten jest zamulony w ok. 20% i pojemność jego wynosi ok. 170 min m3. Zadaniem zbior­nika rożnowskiego jest regulacja odpływu wód i zabezpieczenie przed powodzią terenów położonych poniżej zapory. W miesiącach letnich czerwiec-sierpień rezerwa powodziowa zbiornika okre­ślana jest na ok. 80 min m3. Przy zaporze została zbudowana cztero- turbinowa elektrownia, dostarczająca energii elektrycznej w godzi­nach zwiększonego na nią zapotrzebowania. Powodowało to znacz­ne wahania poziomu wody poniżej zapory, w związku z czym w 1949 r. ukończono w Czchowie budowę drugiej zapory na rzece, której ce­lem jest wyrównanie odpływu wód spływających z Jeziora Rożno­wskiego. Powstało dzięki temu jezioro długości ok. 7 km i szerokości 750 m, które poważnie wzbogaciło zasoby wodne Sądecczyzny. W latach 1984-1990 przewiduje się zbudowanie zbiornika Czchów II o pojemności całkowitej ponad 580 min m3. Nie mniej malowniczą rzeką jest Poprad – najważniejszy do­pływ Dunajca. Zbiera on wody z dużej części południowych stoków Tatr, Spiskiej Magury, Gór Lewockich i Pienin. Po wkroczeniu na teren Polski płynie długim, ok. 50-kilometrowym przełomem typu antecedentnego, oddzielając pasmo Jaworzyny Krynickiej od Lubovnianskiej Vrchoviny i pasma Radziejowej. Na całym odcin­ku rzeka tworzy malownicze meandry. Najbardziej jednak urokliwą część doliny zobaczyć możemy koło Żegiestowa Zdroju, gdzie Po­prad utworzył dwa fantastyczne półwyspy zwane polską i słowacką Łopatą. Począwszy od Barcic zmienia się charakter doliny Popradu, a niedługo później rzeka osiąga Kotlinę Sądecką, gdzie po ominię­ciu Starego Sącza wpada do Dunajca. Z ważniejszych dopływów Dunajca należy jeszcze wymienić cztery dalsze. Kamienica Limanowska bierze swój począ­tek w Gorcach, Kamienica Nawojowska odprowadza wody z północnych stoków pasma Jaworzyny Krynickiej i Gór Gry­bowskich, Łososina niesie swe wody do Jeziora Czchowskiego ze wschodniej części Beskidu Wyspowego, Biała Dunajco­w a odwadnia wschodnią część Sądecczyzny, a uchodzi do Dunaj­ca dopiero poniżej Tarnowa.Rytmiczność zjawisk klimatycznych powoduje wahania stanu wody w rzekach i potokach. Niegroźne zazwyczaj strumienie i po­toki Sądecczyzny przybierają gwałtownie w czasie tajania śniegów lub obfitych opadów letnich, powodując w dolinach groźne powo­dzie. Są one potężniejsze, gdy opady w Sądecczyźnie zbiegną się w czasie z równie obfitymi opadami w Tatrach. Szczególnie pa­miętny był wylew w lipcu 1934 r., kiedy to w ciągu dwóch dni spadły w górnym dorzeczu Dunajca deszcze stanowiące prawie jedną trze­cią średniego opadu rocznego. Groźne powodzie wystąpiły na prze­łomie czerwca i lipca 1958 r., w lipcu 1960 r., wreszcie na przełomie czerwca i lipca 1973 r., przy czym ta ostatnia powódź była rozmiara­mi zbliżona do powodzi z 1934 r. O ile średni przepływ Dunajca w Nowym Sączu wynosi 66,6 m3/s, to w czasie powodzi, 1 VII 1973 r., wyniósł on 2510 m3/s, a w latach 1934 i 1958 ponad 3300 m3/s. W zwią­zku z tym szczególne znaczenie dla terenów położonych nad Dunaj­cem będzie miał zespół zbiorników Czorsztyn-Nidzica-Sromowce Wyżne znajdujący się w budowie. Rzeki i potoki Sądecczyzny charakteryzuje znaczny spadek podłużny. Dla przykładu podamy, że na odcinku Dunajca mię­dzy Tylmanowa a ujściem Popradu spadek ten wynosi 3,33°/oo, co oznacza, iż na każdym kilometrze Dunajec obniża się o 3 m. W miarę przesuwania się w dół rzeki spadek znacznie łagodnieje. Podobnym spadkiem odznacza się Poprad, ale już Kamienica Nawojowska wy­kazuje 15,8°/oo spadku, a potoki spływające z pasma Radziejowej na południe znacznie przekraczają 50°/oo spadku Czarna Woda 75,l°/oo, Stary 53,3°/oo. Największy spadek, wynoszący aż 130°/oo, ma potok Głęboki. Brak na terenie Sądecczyzny jezior naturalnych, niemniej jednak w dolinach Dunajca, Popradu, Białej i Łososiny występują zagłę­bienia erozyjne związane z wylewami rzek, a niekiedy także stawki będące pozostałością starorzeczy, utworzone bądź w sposób natu­ralny, bądź w wyniku regulacji koryta rzek. Szczególnie zasobna jest Ziemia Sądecka w różnego rodzaju źró­dła mineralne. Obfitość wód mineralnych wiąże się z bu­dową geologiczną płaszczowiny magurskiej. Wykazuje ona wiele pęknięć powstałych w wyniku ruchów górotwórczych sprzed milio­nów lat. Pęknięcia takie ułatwiają wnikanie w głąb ziemi wody pocho­dzącej z opadów atmosferycznych, która następnie rozpuszcza dwu­tlenek węgla, wydostający się z porowatych skał położonych na du­żej głębokości. Dzięki wysokiemu ciśnieniu i podwyższonej tem­peraturze, panującym na głębokości kilkuset metrów, następuje wy­płukanie z otaczających skał licznych pierwiastków, jak magnez, sód, wapń i in., dając w efekcie różne typy wód mineralnych, tzw. szczaw por. str. 10. W Krynicy występują także złoża szczawy wodoro-węglanowo-sodowo-jodkowej z zawartością chlorków, bę­dącej pozostałością po starszych okresach geologicznych i powsta­łej w wyniku przeobrażenia wody morskiej uwięzionej w porach skał osadowych.

Both comments and pings are currently closed.

Comments are closed.