Miasto pięknie położone nad rzeką o tej samej nazwie, w połowie jej biegu, na skraju Puszczy Knyszyńskiej, którą nieraz nazywa się tutaj Supraślską. Supraśl liczy obecnie ponad 4500 mieszkańców. Według niepewnych danych pierwsza osada miała być założona na miejscu gaju świętego poświęconego bożkowi wód Atreinposowi i gromowładnemu Perkunasowi. Bardziej udokumento­wane informacje dotyczą rzeki, która pod nazwą Sprzęś-la jest wymieniana w 1358 r. Zmieniono ją około 1437 roku na Spranślę, po czym w późniejszym czasie nazy­wano Supraślą.
Dzieje miejscowości potoczyłyby się zapewne inaczej gdyby nie zakon bazylianów. Zakonnicy przybyli do po­bliskiego Gródka ze słynnej Ławry Kijowskiej na zapro­szenie właściciela dóbr, Aleksandra Chodkiewicza. W 1500 roku w związku z zatargiem do jakiego doszło z miesz­kańcami Gródka na tle rozgraniczenia posiadłości, za­konnicy postanowili opuścić swoją dotychczasową sie­dzibę. Według legendy puścili na wody rzeki krzyż drew­niany ze świecami ofiarnymi, który zatrzymał się w uroczysku Sucha Gruda, wskazując miejsce, gdzie winni obrać nową siedzibę. Wspomniane uroczysko stanowi obecnie część miasta Supraśla. Już w 1501 r. zakonnicy zbudowali sobie drewniane cele i refektarz oraz nie­wielką cerkiew, również drewnianą. Cerkiew ta w 1 poł. XVII w. doszczętnie spłonęła. Już w 1503 r. przystąpili bazylianie do budowy drugiej cerkwi, murowanej o cha­rakterze obronnym. Od samego początku swego pobytu na tych terenach bazylianie cieszyli się poparciem i ży­czliwością ze strony metropolity ruskiego i arcykapłana smoleńskiego Józefa Sołtana. W 1504 r. otrzymali również przywileje i nadania od króla Aleksandra a w 1509 r. od Zygmunta Starego. W Supraślu znajdował się także za­mek Chodkiewiczów, wymieniany w 1549 r. Przypuszcza się, że Supraśl otrzymał prawa miejskie w XVI w. gdyż na mapie Makowskiego, sporządzonej pod koniec XVI w. oznaczono go jako miasto. W latach 1532—1557 zakonnicy podjęli budowę drugiej cerkwi, a w 1545 r. budowę mu­rowanego refektarza i kaplicy.
Między 1550 a 1667 r. gdy archimandrytą klasztoru był Sergiusz Kimbar, anonimowy malarz zwany Serbin Niek-tarij Malar wykonał w cerkwi obronnej wspaniałe freski przedstawiające postacie świętych, apostołów, proroków i męczenników. W 1664 r. snycerz gdański Andrzej Mo­dzelewski wyrzeźbił okazały ikonostas. W latach 1687— —1728 miała miejsce budowa wspaniałego pałacu anchi-mandrytów. Jeszcze w 1601 r. bazylianie jako jedni z pierwszych przyjęli unię kościelną, a w Supraślu osiadł metropolita całej zachodniej Rusi. Pałac archimandry-tów posiadał dwie kondygnacje. W Supraślu metropolita Leon Kiszka i właściciel dóbr Krzysztof Chodkiewicz za­łożyli oficynę drukarską. Drukarnię przeniesiono do Su­praśla z Zabłudowa około 1695 r., w 1711 r. uruchomiono papiernię. Po raz pierwszy w Polsce wydrukowano tu­taj: „Podróże Guliwera”, J. Swifta, „Cyd”, Corneille, prace znanego przyrodnika z Ciechanowca ks. Kluka. Początkowo używano wyłącznie języka starocerkiewnego później zaś polskiego. W 1807 r. wskutek zarządzenia władz pruskich drukarnię przeniesiono do Białegostoku.
Przy klasztorze znajdowała się specjalna szkoła kształ­cąca zakonników. W klasztorze była duża biblioteka, któ­rej najciekawszą pozycją był bez wątpienia słynny „Ko­deks Supraski” — rękopis pochodzący z XI w. W 1697 r. zbudowano bramę-dzwonnicę, która uległa pożarowi w 1702 r. W 2 poł. XVII w. przystąpiono do budowy gma­chów klasztornych, zakończono je dopiero w poł. XVIII wieku. Wtedy też w latach 1755—63 odbudowano bramę–dzwonnicę. Po przyłączeniu obwodu białostockiego do Rosji carskiej nastąpiła konfiskata dóbr zakonnych, w tym także dóbr bazylianów w Supraślu. Zabudowania przejęli mnisi prawosławni, którzy opuścili Supraśl do­piero w 1914 r.
Rząd carski po upadku powstania listopadowego wprowadził tytułem represji ekonomicznych granicę cel­ną między terenami włączonymi bezpośrednio do Rosji a Królestwem Polskim. Już w 1833 r. do Supraśla przy­był ze Zgierza Wilhelm Zachert, który „wydzierżawił” od rządu carskiego folwark pobazyliański i po ustawie­niu maszyn w budynkach gospodarczych rozpoczął pro­dukcję sukna. W 1836 r. wydzierżawił również południo­we skrzydło pałacu archimandrytów. W manufakturze Zacherta zatrudnionych było około 1000 robotników, wkrótce założyli w Supraślu swoje fabryki także Reich, Buchholtz i Auert. W 1857 r. w Supraślu było już 7 za­kładów produkujących sukno i korty. W 1861 r. Supraśl oficjalnie został uznany miastem.
Pod koniec XIX w. przemysł włókienniczy w Supraślu podupadł, natomiast zbudowano kilka młynów. W 1915 r. Niemcy, aby maksymalnie wykorzystać bogactwa Pusz­czy Knyszyńskiej, zbudowali w Supraślu tartak i założyli całą sieć kolejek leśnych.
Z Supraśla pochodzi jeden z uczestników szturmu na Pałac Zimowy w Piotrogradzie, późniejszy dowódca Ma­rynarki Wojennej w ZSRR Romuald Muklewicz, z za­wodu włókniarz. Działała tutaj KPZB i „Hromada”, mia­sto posiada bogate tradycje walk rewolucyjnych.
Podczas okupacji hitlerowskiej Supraśl bardzo ucier­piał. Zamordowani zostali działacze z okresu władzy ra­dzieckiej, wywieziono także do Treblinki i wymordowano ludność żydowską. Spalona została przez hitlerowców fabryka Cytrona. W okolicy Supraśla działały liczne ugru­powania partyzanckie, w mieście znajdował się jeden z komitetów antyfaszystowskich. Supraśl został wyzwo­lony przez wojska radzieckie w dn. 25 VII 1944 r. Wy­cofujące się wojska niemieckie wysadziły zabytkową cerkiew obronną.
Obecnie w Supraślu pracują niewielkie zakłady prze­mysłowe. W dalszym ciągu istnieje tartak, na miejscu dawnej fabryki Cytrona powstała spółdzielnia meblar­ska. Większość mieszkańców Supraśla dojeżdża do pracy w Białymstoku. Coraz znaczniejszą rolę odgrywa tury­styka.
Najcenniejszym zabytkiem Supraśla była cerkiew obronna wzniesiona w latach 1503—11, łącząca elementy budownictwa bizantyjskiego z gotykiem. Trzynawowa, orientowana, na planie prostokąta, o 4 cylindrycznych wieżach narożnych, czterech wielkich szczytach między wieżami, kopułą z ośmiobocznym, mocno wydłużonym bębnem. Wysokość cerkwi do sklepienia kopuły wynosiła 28 m. Wnętrza o różnych typach sklepień, bogatym iko­nostasie i pięknych freskach. Zniszczenie cerkwi w dn. 24 VII 1944 r. przez Niemców spowodowało jej całkowitą zagładę; udało się jedynie dzięki zabiegom inż. Paszkow­skiego zabezpieczyć niektóre freski. W 1964 r. podjęto prace konserwatorskie, dzięki którym można było w 1965 roku udostępnić je publiczności. Były one eksponowane w zbiorach muzeum białostock;ego, obecnie wróciły do pałacu opatów, umieszczono je w kaplicy i refektarzu, Zabezpieczono także przyziemia zburzonej cerkwi — do wysokości 2.5 m.
Pałac Opatów — archimandrytów, zbudowany w latach 1687—1728, na planie prostokąta, z bocznymi ryzalitami trójosiowymi i loggią między ryzalitami — przez całą szerokość korpusu od strony rzeki. Położony jest w kie­runku wsch. od ruin cerkwi, która była osią całego zało­żenia. Po rozbudowie w 1 poł. XVIII w. pałac posiadał na parterze następujące pomieszczenia: odlewnia, spiżar­nia, 3 pokoje archimandryty, drukarnia, kaplica, refek­tarz, kredens i kuchnia. Na piętrze 4 reprezentacyjne pomieszczenia archimandryty, biblioteka, magazyn dru­kowanych ksiąg, areszt, skarbiec i 3 inne pomieszczenia. Kaplica pałacu rozciągała się w pionie przez trzy kondyg­nacje, w rzucie zbliżona do kwadratu. Dekoracja ściany pn. pochodzi z 1 poł. XVIII w. Przedstawia ornamenty architektoniczne iluzjonistyczne oraz stylizacje roślinne w stylu rokokowym. Południowa ściana ze sztukatorską oprawą ołtarza przedstawia krawędź obłoków z promie­niami. Dekoracja plastyczna uległa całkowitemu zniszcze­niu podczas II wojny światowej. Obecna jest częściową rekonstrukcją. W kaplicy znajdują się różne zabytkowe przedmioty, makieta cerkwi obronnej oraz ocalałe fre­ski z cerkwi obronnej. Refektarz sąsiadujący z kaplicą posiada wydłużony prostokątny plafon. W narożnikach plafonu 4 kartusze przedstawiające: 1 paszczę Lewiata-na z potępionym, 2 symbol św. Jana Ewangelisty — orzeł oraz napis łaciński, 3 Mojżesza przy krzaku gore­jącym oraz napis „Ego sum ąui su”, 4 stół z insygniami dostojeństwa oraz napis „digni operari mercedere”. Pole wewnętrzne plafonu było dziełem zakonnika Antoniego Gruszeckiego około 1774 r. . Przedstawia grupę mężczyzn za biesiadnym stołem na tle pejzażu z architekturą i wej­ście kościotrupa. Napis „En cfiro post mortem vivo”. W re­fektarzu poza zabytkowymi przedmiotami umieszczono również część fresków. Skrzydło pd. klasztoru zbudowa­ne w latach 1755—63, tworzyło ciąg 6 elementów. Obec­nie wraz z pałacem archimandrytów wykorzystywane jest na pomieszczenia Zespołu Szkół Mechanizacji Rol­nictwa.
Dzwonnica — brama wysokości 24 m, wzniesiona w 1696 r. przez majstra Mańkowskiego, zniszczona przez pożar w 1702 r., odbudowana w latach 1755—63.
Katakumby pobazyliańskie. Znajdują się obok klaszto-
ru na terenie obecnego boiska, na skutek zniszczeń nie nadają sie do zwiedzania.
Stara poczta. Oryginalny z XVIII w. budynek dawnej poczty i karczmy z dachem krytym gontami, łamanym.
Cerkiew prawosławna znajduje się na terenie zespołu pobazyliańskiego obok dzwonnicy—bramy. Jest to budy­nek prostokątny, z dwuspadowym dachem.
Pałac Buchholtzów. Zbudowany w połowie XIX w., secesyjny wg niektórych autorów eklektyczny ze skrom­nym parkiem, posiada bogato zdobioną fasadę, a także wspaniałe wnętrza. Jest obecnie wykorzystywany przez Technikum Sztuk Plastycznych.