Miasto na Wysoczyźnie Gnieźnieńskiej, 19 000 mieszkańców. Leży nad Wełną, opodal ujścia do niej rzeki Nielby, nad dwoma jeziorami: Durowskim 144 ha i Łęgowskim 68 ha . Pierwsza osada zlokalizowana w tym miejscu powstała na wyspie utworzonej przez Wełnę i Nielbę. Losy osady, a od 1396 r. miasta, związane są z dziejami zakonu cystersów, którzy w końcu XIV w. przenieśli się do Wą-, growca z sąsiedniego Łekna. Od XVI w. datuje się znacz­ny rozwój miasta spowodowany rozkwitem rzemiosła. W 1541 r. w Wągrowcu urodził się ks. Jakub Wujek — autor pierwszego polskiego przekładu Nowego Testamentu. W 1599 r., dwa lata po śmierci tłumacza, wydany został pełny przekład Biblii — monumentalnego dzieła w historii polskiego piśmiennictwa, odznaczającego się dużymi wa­lorami artystycznymi i językowymi — zwanego „Biblią Wujka”. W 1656 r. Szwedzi spalili miasto i splądrowali klasztor. W pierwszej połowie XVIII wieku spalono w Wągrowcu na stosie przeszło 30 kobiet posądzanych o cza­ry. W końcu tego wieku chłopi z okolicznych dóbr klasz­tornych w sile ponad 100 ludzi uzbrojonych w piki i kosy zasilili obóz insurgentów kościuszkowskich w Gnieźnie. W dobie Powstania Wielkopolskiego w 1918 r. Wągrowiec — oswobodzony samorzutnie 30 grudnia jako jedno z pier­wszych miast — należał do głównych ośrodków dyspozy­cyjnych na froncie północnym Powstania. W 1945 r. w walkach o miasto wyróżniły się jednostki do­wodzone przez płka A. Paszkowa. W cztery dni później płk Paszkow, śmiertelnie raniony pod Czarnkowem, wy­razi! życzenie, aby go pochowano w Wągrowcu. Pomnik jego znajduje się na rynku, odtąd zwanym placem Pasz­kowa, a grób na cmentarzu parafialnym. Miasto stanowi ośrodek przemysłowy. Oddział „Zrembu” produkuje formy do betonowych elementów wielkowy­miarowych. Zakłady ziemniaczane wytwarzają płatki ziemniaczane. W oddziale HCP powstają detale do obra­biarek i elementy wyposażenia. W 1969 r. uruchomiono fabrykę mebli. Turystyczną chlubą Wągrowca jest ośro­dek wczasowo-sportowy nad Jez. Durowskim. W ostatnich latach kompleksowo zagospodarowano wybrzeże przyle­gającego do miasta jeziora. Centralnym punktem rekrea­cyjnym jest park miejski. Nad jeziorem powstała piękna promenada, hotel o 100 miejscach noclegowych. Tereny rekreacyjne łączą się bezpośrednio z przylegającym od północy kompleksem leśnym. Atrakcje innego rodzaju stanowią zabytki architektury. Cennym obiektem jest kościół Sw. Jakuba, wzniesiony w drugiej połowie XVI wieku po części z ciosów kamien­nych, uzyskanych z rozbiórki wcześniejszej, romańskiej zapewne budowli. Najstarszą część kościoła stanowi prez­biterium. Kościół jest budowlą trójnawową, hallową, ze sklepieniem gwiaździstym w nawie głównej 1 prezbite­rium oraz krzyżowym w nawach bocznych. W kaplicy z 1588 r. renesansowe freski z końca XVI wieku. Ołtarz główny i część bocznych oraz ambona są renesansowe, z końca XVI wieku. Z tego samego okresu pochodzi belka tęczowa z grupą pasyjną. Obecne obrazy w ołtarzu głów­nym są kopiami obrazów renesansowych, które uległy zniszczeniu w 1939 r. Na cegłach zewnętrznych murów budowli liczne wiercone dołki, często spotykane w ko­ściołach Wielkopolski oraz napisy pogrobne i daty z XVI i XVII wieku. Na zachód od opisanego znajduje się drugi kościół, poklasztorny, zbudowany po pożarze poprzednie­go w 1799 r. W 1945 r. spłonął wraz z klasztorem. W la­tach 1946—1962 odbudowany wraz z częścią klasztoru. Jest to budowla barokowa, hallowa. Ołtarz barokowy, re­konstruowany. W mieście znajduje się szereg zabytko­wych domów mieszczańskich z przełomu XVIII i XIX wieku, m. in. domy przy ulicach Czerwonej Armii 16 i Marchlewskiego 4, o formach klasycystycznych. Kościół poewangelicki jest budowlą klasycystyczną z I połowy XIX wieku. We wschodniej części miasta, obok szosy gnieźnieńskiej znajduje się ciekawe zjawisko hydrograficzne: skrzyżo­wanie Wełny z Nielbą. Nielba płynąca z Jez. Rgielskiego przecina Wełnę, a następnie po dalszych 2 km, ostatecznie wpada do Wełny opodal Jez. Łęgowskiego, na wschód od Wągrowca. Jest to jedno z nielicznych zjawisk’ tego ro­dzaju na świecie. Za miastem, przy drodze do Gniezna, w lesie na wzniesie­niu znajduje się grobowiec Franciszka Łakińskiego zm. w 1845 r. , rotmistrza wojska polskiego z czasów napoleoń­skich, zbudowany w formie piramidy z kałnieni ciosowych. Okolice miasta urozmaicone są doliną Wełny oraz rynną jeziorną ciągnącą się z południa na północ do Gołańczy. Większy kompleks leśny rozciąga się ku północy i zacho­dowi od miasta. Przez Wągrowiec przechodzi czerwony szlak turystyczny z Rogoźna do Margonina.. Na północ od Wągrowca, aż po Kobylec ciągnie się długie, typowo ryn­nowe Jezioro Durowskie o pow. 144 ha. Położone jest ono na południowym krańcu wąskiej rynny jeziornej. Dalej w rynnie położone są jeziora: Kobyłeckie, Bukowieckie, Grylewskie i Laskownickie. Brzegi Jez. Durowskiego, o urozmaiconej linii, w dużej części porośnięte są lasami. Zachodnim brzegiem prowadzi szlak czerwony, na tym odcinku wiodący do Laskownicy. Przy brzegu południo­wo-wschodnim piękna promenada, park i kąpielisko Wą­growca. 4 km na zachód od Wągrowca położony jest rezerwat „Dę­bina” 30,4 ha . Ochronie podlega monumentalny las dę­bowy ok. 300-letni o charakterze naturalnym. Dęby o wy­sokości 30—40 m osiągnęły wymiary pierśnicy po 130 cm. Patriarchą jest okazały dąb „Korfanty”, rosnący na skra­ju dąbrowy, o wspaniałym ponad 30-metrowej wyso­kości pniu i obwodzie pierśnicy 350 cm. Świat zwierzę­cy reprezentuje kolonia czapli siwej, licząca ok. 50 gniazd. Na przesmyku między Jez. Durowskim ciągnącym się od Wągrowca i Jez. Kobyłeckim 66 ha , 6 km na północ od Wągrowca, przy szosie do Margonina, leży wieś Kobylec. Nad Jez. Kobyłeckim grodzisko oraz upamiętnione pomni­kiem miejsce straceń z okresu okupacji hitlerowskiej. W uroczym miejscu, nieopodal szosy, zlokalizowany jest gościniec „Tarlisko”.