Rezerwat faunistyczny „Orłowo-Małe” o pow. 3,5 ha, Leśnictwo Orłowo, Nadleśnictwo Nidzica, gromada Napiwoda, powiat nidzicki, województwo olsztyńskie. Rezerwat został utworzony dla ochrony żółwia błotne­go, będącego obecnie jednym z najrzadszych zwierząt kręgowych na Pojezierzu Mazurskim. W rezerwacie tym w 1956 r. złowiono przypadkowo żółwia, którego pan­cerz górny był oliwkowo-czarny z żółtymi niewyraźnymi cętkami, pancerz spodni – barwy jednolitej żółtawo-brunatnej, natomiast szyja, nogi i ogon barwy ciemno­brunatnej, licznie nakrapiane żółtymi cętkami. Po do­konaniu oględzin i pomiarów żółw został z powrotem wpuszczony do rezerwatu. Drugi okaz żółwia, znacznie większy, został złowiony i z powrotem wpuszczony do jeziora latem 1957 r. Trzeci osobnik został złowiony w 1958 r. Poza tym prawie co roku spotyka się żółwie nie tylko w rezerwacie, lecz w okolicy jeziora Orłowo Duże, a nawet zdarzają się przypadki złowienia ich przez rybaków w czasie połowu ryb. Jezioro Orłowo Małe jest zanikającym zbiornikiem wodnym. Ławica przybrzeżna jest porośnięta szerokim pasem oczeretów, a pływające na jeziorze kępy zrastają się z roślinnością przybrzeż­ną. Dno jeziora jest muliste; jego głębokość wynosi 2 m. Lustro wody obecnie obejmuje zaledwie 25°/o powierzch­ni ogólnej. Rezerwat otoczony jest lasem iglastym, ros­nącym na terenie pagórkowatym. Brzegi jeziora są piasz­czyste, w szczególności zaś brzeg południowo-zachodni, nasłoneczniony i nie zalesiony, nadaje się na składanie jaj przez żółwie. Dlatego też na tym brzegu najczęściej się je spotyka. Środowisko wodne i błotne jeziora Orło­wo Małe jest doskonałym miejscem bytowania dla tego ciekawego gada. Rezerwat jest dobrym terenem do prze­prowadzania obserwacji biologicznych żółwia błotnego żyjącego tam w wolnej przyrodzie, gatunku niestety za­nikającego w naszym kraju. Równocześnie należy zazna­czyć, że rybacy złowili w 1956 r. żółwia błotnego na je­ziorze Wąż w powiecie giżyckim, a w 1963 r. złowiono żółwia w jeziorze Wierzba w powiecie mrągowskim. Żół­wie z powrotem wpuszczono do jezior w miejscu ich zło­wienia. Wydaje się, że te nowe stanowiska żółwia błot­nego są najdalej wysunięte i stanowią kraniec jego za­sięgu, a zatem mogą budzić zainteresowanie zoologów przeprowadzających badania naukowe dotyczące biologii i ekologii tego gada.Rezerwat kr aj obrazów o- geomorfologiczny źródeł rzeki Łyny pow 121,04 ha, Leśnictwo Orlowo, Nadleśnictwo Nidzica, gromada Napiwoda, powiat nidzicki, województwo olsztyńskie. Rezerwat został utworzony w celu zachowania w nie­skażonej postaci całokształtu przebiegających procesów wstecznej erozji źródliskowej, mającej duże znaczenie dla poznania morfologii Pojezierza Mazurskiego ściśle związanej z jego genezą Kobendza 1949. Na terenie re­zerwatu występują tłuste iły mioceńskie, które stano­wią nieprzepuszczalną warstwę zatrzymującą na swej po­wierzchni wody. Wypiętrzenie iłów mioceńskich i ich nieprzepuszezalność są przyczyną powstania wspaniale rozwiniętego zjawiska erozji wstecznej u źródeł rzeki Łyny. Jest tu szereg cyrków, wytworzonych przez ero­zję wsteczną wód wypływających wzdłuż powierzchni kontaktu wierzchniej warstwy piasków polodowcowych i iłów mioceńskich leżących w spągu. Iły mioceńskie wypiętrzone są tutaj do 175 m n.p.m. Spływ wód jest bar­dzo silny. Podmyciu ulegają leżące w stropie piaski, któ­re obrywając się tworzą prawie pionową białą ścianę, pokrytą na szczycie lasem sosnowym. Ściana piasków ma około 20 m wysokości. Na dnie obszernego cyrku zbierają się wody, spływające cienką warstwą po łagod­nie pochylonej powierzchni iłów. Następnie tworzą one strumyk, który kaskadami spada ku niżej leżącemu, sil­nie wciętemu wąwozowi. Kaskada tworzy się w miejscu progu, zbudowanego z odpornych iłów mioceńskich, znacznie wolniej ulegających erozji wstecznej. Na płaskim dnie cyrku rosną piękne okazy olszy czar­nej wsparte na szczudłowatych korzeniach, które wyno­szą je nad poziom płytkich, ale szeroko rozlewających się wód. Na kępach olszowych, okrytych poduszkami mchów, rozpościerają się pióropusze paproci, sterczą pę­dy malin, pod nimi ścielą się delikatne listeczki szczawi-ku zajęczego i innych roślin. Na wysepkach piasków wśród płynących wód rozrosły się trawy i turzyce, w wą­wozie zaś lepiężnik kutnerowaty. Cyrki rozwijają się za­równo z lewej, jak i z prawej strony doliny. Są różnej wielkości, zależnie od warunków miejscowych. Rzeka Łyna zbiera wypływające z nich wody i wcina się w ota­czającą powierzchnię dyluwialną wąwozu o głębokości do 60 m. Źródła Łyny cofając się wstecz niszczą mocno starą, szeroką, dziś całkiem suchą dolinę, z której w ok­resie topnienia lodowca skandynawskiego odpływały wo­dy w kierunku południowym. Dolina ta wyraźnie zazna­cza się na południowy wschód od wsi Łyny. Po ustąpie­niu lądolodu i powstałych z niego wód, rzeka utorowała sobie drogę bezpośrednio do morza, w kierunku północ­nym. Młoda erozja źródlisk Łyny, niszcząca staTą, opusz­czoną dolinę poprzedniego okresu geologicznego, jest ty­powym przykładem zmian hydrograficznych i morfolo­gicznych Pojezierza Mazurskiego, zachodzących w obec­nym okresie geologicznym. Całość opisywanego terenu tworzy piękny przykład źródliskowej erozji wstecznej, zjawiska bardzo Tzadkiego na niżu. Rozmiary cyrku, ży­wotność i młodość procesów oraz świeżość form czynią silne wrażenie na zwiedzających. Piękno tego rezerwatu wzbogaca pokrywający go las mieszany, złożony z drzew w wieku 80-100 lat. Z gatunków tworzących drzewosta­ny na pierwsze miejsce wysuwa się sosna, następnie świerk, brzoza brodawkowata, osika, dąb szypułkowy, klon zwyczajny i grab. W podszyciu spotykamy kruszy­nę, suchodrzew, jałowiec i malinę właściwą. Dolinę po­rastają lasy łęgowe oczekujące na szczegółowe ich opra­cowanie z punktu widzenia fitosocjologicznego. Rezerwat bobrowy „Ełdyty-Wielkie” o pow. 30,81 ha, położony na bagnistych łąkach należących do PGR Ełdyty-Wielkie, gromada Rogiedle, powiat lidzbarski, województwo olsztyńskie. Rezerwat utworzono dla ochrony żyjących tam bob­rów. Jest położony w dolinie rzeki Pasłęki, w pobliżu szosy wiodącej z Dobrego Miasta do Miłakowa. Żyją tu dwie rodziny bobrów w łącznej liczbie około 12 sztuk. Środowisko tworzą zalane wodą doły po wydobytym tor­fie. Połączone rowami z rzeką Pasłęka i otoczone zaroś­lami wierzby, osiki, olszy czarnej i brzozy omszonej oraz pokryte bogatą roślinnością bagienną, stanowią one dob­re miejsce na żeremia bobrowe. Pozostałe zbiorowiska roślinne są podobne do już poprzednio opisanych rezer­watów bobrowych w dolinie Pasłęki. Rezerwat faunistyczny „Czapli-niec” o pow. 12,5 ha, Leśnictwo Łukniane, Nadleśnictwo Mikołajki, gromada Woźnice, powiat mrągowski, woje­wództwo olsztyńskie. Rezerwat obejmuje bór sosnowy zielono-mszysty w wieku ponad 120 lat. W południowej części rezerwatu znajduje się jedna, z najstarszych kolonii czapli siwej. Pomimo ścisłej ochrony tej kolonii nie widać, ażeby stan czapli siwej wydatnie się powiększał. Kolonia ta znaj­duje się w pięknie położonym lesie na skraju Puszczy Piskiej, w pobliżu wielkiego jeziora Śniardwy. Jest ona przedmiotem zainteresowania nie tylko ornitologów, ale i turystów spędzających wczasy na szlaku turystycznym Wielkich Jezior Mazurskich. Rezerwat ten jest położony w pobliżu słynnego rezerwatu łabędziego na jeziorze Łuknajno. W lasach położonych w okolicy tych dwóch rezerwa­tów żyją orły bieliki, dość często też pokazują się orły przednie; ich piękne loty pozostawiają na widzach nie­zatarte wrażenie, zaś w kolonii czapli i w krainie łabędzi zrozumiały niepokój.