Miasto położone na zach. krańcu Puszczy Białowie­skiej, liczy ponad 17.000 mieszkańców. Stanowi ośrodek przemysłu drzewnego, przemysłu maszynowego, leśnic­twa oraz dogodny punkt wypadowy dla wycieczek do puszczy. Znajduje się w odległości 66 km na pd.-wsch. od Białegostoku, na lewym brzegu rzeki Leśnej.
Jest to dawna osada strażnika leśnego Hajnina Hejno, znajdująca się w uroczysku Skarbosławka. Pierwotnie nosiła nazwę Hajnowszczyzny, została założona w XVIII wieku w królewskich dobrach stołowych. W 1891 r. w Hajnówce został założony pierwszy tartak, który uległ spaleniu w dwa lata później. Duży wpływ na rozwój Hajnówki jako ośroka przemysłowego miała linia ko­lejowa zbudowana w 1894 r., łącząca tę miejscowość z Bielskiem. Już w początkach XX w. Hajnówka stała się poważnym centrum gospodarki leśnej, lecz rozwinę­ła się od 1915 r., gdy Niemcy przystąpili do rabunkowej eksploatacji bogactw puszczańskich, a w szczególności drewna. Zbudowali wówczas duży tartak, w którym przecierali na miejscu drewno na tarcicę. Uruchomili również w latach 1916—17 cały system kolejek leśnych służących do przewozu drewna. Pod kierunkiem zna­nego leśnika niemieckiego z Monachium, Eschericha i inż. Zeissa, powstał w Hajnówce zespół zakładów prze­mysłu drzewnego. Po odzyskaniu niepodległości tartak dzierżawiła spółka „Eksport Polski”. W 1924 r. General­na Dyrekcja Lasów udzieliła koncesji angielskiej firmie „The Century European Timber Corporation” na 10-let-ni okres eksploatacji puszczy, która to firma wydzierża­wiła również tartak. Ponieważ nie dotrzymywała ona warunków umowy już w 1929 r. zerwano kontrakt. Tar­tak w Hajnówce został wówczas przejęty przez Dyrekcję
Lasów Państwowych z siedzibą w Białowieży, która W latach 1932—33 zbudowała nowy tartak, najnowocze­śniejszy wówczas w Europie, a także dom kultury „Le­śnik” z salą kinową na 500 miejsc, osiedle robotnicze, łaźnię. Hajnówka, która w 1921 r. liczyła 748 mieszkań­ców we wsi i 287 w osadzie fabrycznej, w 1937 r. miała ich już ponad 11.000. Poza tartakiem, drugim co do wiel­kości w Polsce, była jeszcze terpentyniarnia firmy Tere-benthen, oraz jedna z największych w Europie fabryk chemicznych firmy „Grodzisk”.
Już w 1926 r. miał miejsce wielki strajk robotników tartaku w Hajnówce mający na celu podwyżkę płac i po­prawę warunków pracy. Częściowym sukcesem zakoń­czył się strajk w 1928 r., kiedy to uzyskano 30% pod­wyżki płac od firmy „Century”, a przy następnym straj­ku osiągnięto 50% podwyżki. W 1931 r. robotnicy Haj­nówki zaprotestowali przeciw represjom stosowanym wobec więźniów brzeskich oraz przeciw obniżce płac. W rok później strajk zmierzający do poprawy warun­ków płacowych zakończył się głośnym marszem głodo­wym do dyrekcji Lasów Państwowych w Białowieży, walką z policją oraz uznaniem żądań, które jednak po miesiącu zostały odrzucone. W tym samym roku w Haj­nówce miał miejsce strajk powszechny robotników le­śnych. W czasie zamieszek został zabity przez policjan­ta jeden z robotników Jan Werpachowski. Strajki i wy­stąpienia rewolucyjne miały również miejsce w 1933 r. a następnie w lata 1937—38.
Walka klasowa robotników Hajnówki odbywała się pod kierownictwem KPZB, której komitet rejonowy znajdował się w tej właśnie miejscowości, oraz komi­tetu miejskiego „Hromady”, na czele którego stał Grze­gorz Wołczyk. M. in. działał w Hajnówce w okresie mię­dzywojennym Stanisław Dubois, który był posłem do sejmu z rejonu Hajnówka-Białowieża. Z racji licznych wystąpień rewolucyjnych osadę nazywano „Czerwoną Hajnówką”.
W dniach 13 IX 1939 r. żołnierze polscy z kompanii zwiadu a następnie innych ugrupowań, osłaniając zała­dunek oddziałów 35 DP, staczali walki z wojskami hi­tlerowskimi. Wyróżnił się wówczas dowódca działka ppanc. kpr. Bolesław Barwiczonek, niszcząc dwa i uszka­dzając dwa czołgi hitlerowskie. W 1941 r. po zajęciu Haj­nówki hitlerowcy zastosowali bezwzględny terror wobec miejscowej ludności. Okrucieństwem wsławił się szcze­gólnie stacjonujący w Białowieży batalion policyjny nr 322 dowodzony przez mjr. Nadela. Wielu mieszkańców wymordowano. W Hajnówce już 3 VII 1941 r. zorgani­zował się komitet antyfaszystowski, w puszczy natomiast rozwinął się ruch partyzancki.
Hajnówka została wyzwolona w dniu 18 lipca 1944 r. przez 65 armię radziecką gen. P. Batowa. W zaciętych walkach o wyzwolenie Hajnówki i jej okolic poległo 1.223 oficerów i żołnierzy radzieckich m.in. bohater ZSRR. A. Fłorenko. Wycofujące się wojska hitlerowskie oddziały Brandkommando spaliły hale tartaczne, znacz­ną część fabryki chemicznej, zniszczyły dworzec i most kolejowy. Pod kierownictwem PPR robotnicy Hajnów­ki w szybkim tempie odbudowali zniszczone budynki i uruchomili produkcję. Jednocześnie trwała walka z re­akcyjnym podziemiem, np. w dn. 24 I 1946 r. oddział reakcyjnego podziemia dowodzony przez M. Rajsa „Bu­rego” obiegł posterunek MO w Hajnówce; wycofał się dopiero na skutek kontrataku żołnierzy radzieckich z przejeżdżającego przez Hajnówkę transportu kolejowego.
W dniu 1 I 1950 r. Hajnówka otrzymała prawa miej­skie, liczyła wówczas 9.280 mieszkańców. Po wojnie Haj­nówka stała się ośrodkiem oświaty; są tutaj 2 szkoły podstawowe, 1 specjalna, 2 licea ogólnokształcące, w tym 1 z białoruskim językiem nauczania, szkoła rolnicza i zespół szkół zawodowych. W 1952 r. uruchomiono war­sztaty naprawcze taboru wąskotorowego, obecny Ha-mech Hajnowski Zakład Przemysłu Maszynowego Le­śnictwa . W 1962 r. uruchomiono zakład mleczarski, prze­rabiający obecnie ponad 110 tys. litrów mleka na dobę, w dniu 1 X 1970 r. oddano do eksploatacji nowoczesny zakład mebli. Od 1976 r., jako jeden ze statków Polskiej Żeglugi Bałtyckiej, pływa statek „Hajnówka”.
Z racji swojego położenia Hajnówka jest terenem bar­dzo atrakcyjnym turystycznie; stąd prowadzą interesu­jące trasy wycieczek po puszczy.
Ciekawe obiekty: cerkiew prawosławna znajduje się przy ul. Waryńskiego. Przebudowano ją w 1942 r. z bu­dynku stanowiącego siedzibę nadleśnictwa. Dzwonnicę dobudowano w 1946 r. Wewnątrz cerkiew sprawia wra­żenie trójnawowej, gdyż posiada wnęki a słupy w tym miejscu podtrzymują profilowany sufit, faktycznie jed­nak jest jednoprzestrzenna. Zwraca uwagę bogaty, trzy­kondygnacyjny ikonostas wykonany przez Ignacego Fi-limoniuka. W „carskich wrotach” 6 tond przedstawia­jących 4 ewangelistów, NMP oraz Archanioła Gabriela. Ikony znajdujące się w ołtarzu głównym pochodzą z róż­nych pracowni.
Obok, w trakcie budowy znajduje się nowa cerkiew, największa w naszym kraju. Kopuła główna posiada wy­sokość 42 m, jest także kopuła boczna. Dzwonnicę z kor­pusem głównym jednoczy łącznik, do wewnątrz prowa­dzą liczne wejścia, w tym trzy przeznaczone dla wier­nych. W cerkwi będzie 7 ołtarzy.
Hajnowskie Przedsiębiorstwo Przemyślu Drzewnego
ul. 1 Maja 47 tel. 20-41 w dni poświąteczne nie udo­stępnione do zwiedzenia .
Muzeum Historii Ruchu Rewolucyjnego ul. Wyzwole­nia 1 nieczynne w dni poświąteczne .
Miejsce straceń znajdujące się na skraju Puszczy Bia­łowieskiej, na tzw. „Żwirowni”. Jest to upamiętnione miejsce egzekucji 104 osób, zarówno mieszkańców Haj­nówki, jak też okolicznych wsi, zamordowanych przez hitlerowców. M.in. zginęli tam także niektórzy członko­wie komitetu antyfaszystowskiego.
Cmentarz żołnierzy radzieckich poległych w walkach o wyzwolenie Hajnówki i okolicznych wsi znajduje się na skraju puszczy przy szosie w kierunku Białowieży.