Miasto położone w dolinie Nurca u ujścia Bronki, w od­ległości 75 km na pd. zach. od Białegostoku, 25 km na zach. od Bielska Podlaskiego. Liczy około 3.000 miesz­kańców.
Najdawniejsze dzieje Brańska związane są ze znajdu­jącym się tutaj grodziskiem, zwanym Zamczyskiem, da­towanym na XII—XIII w. Położone ono było przy trak­cie z Mazowsza na Litwę i Ruś. Według legendy grodzi­sko stanowi mogiłę wodza jaćwieskiego Skomanda Ku­mała , który poległ tutaj w bitwie z Leszkiem Czarnym w 1282 r. Jeszcze w wieku XV Brańsk nazywany był grodem książęcym. W 1493 r. wielki książę Aleksander nadał mu prawa miejskie; Brańsk stał się wkrótce jed­nym z najważniejszych miast ziemi bielskiej, siedzibą sądów miejskich i ziemskich, miejscem sejmików. Był też ośrodkiem gospodarczym starostwa obejmującego 15 wsi. W 1563 r. miasto składało się z rynku i 10 ulic. Królowa Bona ufundowała w Brańsku szpital, kościół parafialny i cerkiew. W czasie walk w 1655 r. Brańsk uległ znisz­czeniu, zmniejszyła się liczba mieszkańców, w 1768 r. przeniesiono sądy ziemskie do Bielska Podlaskiego. Na przełomie wieku XVIII i XIX zamieszkiwał w Brańsku I. Kapica-Milewski, twórca „Herbarza”, słynny archiwi­sta. Po rozbiorach Brańsk włączono do powiatu sura-skiego, później po traktacie w Tylży do obwodu biało­stockiego. W 1825 r. Brańsk stał się terenem burzliwych wystąpień dekabrystów; stacjonujące tutaj oddziały gar­nizonu białostockiego odmówiły przysięgi na wierność Mikołajowi I.
W okresie międzywojennym rola miasta ograniczała się do usług na rzecz rolniczego zaplecza, także wielu mieszkańców zajmowało się rolnictwem. Pracowały je­dynie olejarnie, młyny, gręplarnia. Podczas II wojny światowej Brańsk uległ zniszczeniu w 35%. W Brańsku znajdował się obóz pracy przymusowej; ludność żydow­ska została wywieziona do obozu zagłady w Treblince.
Obecnie Brańsk jest miejscowością letniskową.
„Zamczysko” — grodzisko z okresu średniowiecza, naj­starszy fragment miasta XII—XIII w. .
Zabytkowy układ urbanistyczny w postaci rynku i prostopadłej siatki ulic — pochodzi z XVI w.
Kościół murowany klasycystyczny, na rzucie prostokąta z wieżą. Zbudowany w 1862 r. był uszkodzony podczas wojny, jednak szybko doprowadzony do poprzedniej po­staci. Wnętrze w 1960 r. przyozdobiono bogatą polichro­mią. Przy kościele murowana dzwonnica.
Kaplica przydrożna z XVIII w.
Miasto położone u ujścia rzeczki Chroszczanki zwanej także Horodnianką do Narwi. Oddalone od Białegostoku 12 km w kierunku zach. przy drodze 1 km E-12. Liczy ponad 4.700 mieszkańców. Narew w pobliżu Choroszczy tworzy wyspy i rozlewiska.
Przypuszcza się, że w miejscu gdzie obecnie znajduje się miasto, był gaj święty w gęstej „roszczy”, czyli pusz­czy. W okresie gdy doszło do zjednoczenia Litwy z Pol­ską ziemie te stanowiły wiano królowej Jadwigi. W 1437 roku nastąpiło nadanie dóbr choroskich przez ks. Michała Zygmuntowicza na rzecz Piotra z Gumowa, wójta tyko-cińskiego. W 2 połowie XV w. te same dobra zostały na­dane Iwanowi Chodźce, wojewodzie kijowskiemu i właś­cicielowi pobliskiego Gródka. Wkrótce zmienił on imię i nazwisko na Jana Chodkiewicza. Jego syn Aleksander uzyskał w 1507 r. dla Choroszczy prawa miejskie od Zyg­munta Starego. W latach 1507—33 Choroszcz stanowiła własność klasztoru bazylianów w Supraślu, następnie wróciła z powrotem do Chodkiewiczów. Pod koniec XVI w. miasto liczące wówczas 200 domów i około 1.200 mieszkańców, wraz z okolicznymi wsiami przeszło 'w ręce Paców. Jeden z nich wojewoda trocki i kasztelan wileński, Mikołaj Stefan Pac sprowadził do Choroszczy dominikanów, którym nadał pobliskie wsie Barszczewo, Krupniki, Łyski, Ogrodniczki, Sienkiewicze, Mieroniki, Ruszczany, wybudował dla nich kościół drewniany i klasztor. Zobowiązał zakonników do założenia szkoły, z której absolwenci trafiali nawet do Akademii Krakow­skiej. Miasto padło w 1683 r. pastwą pożaru, który je całkowicie zniszczył. Było wówczas własnością Jerzego Wandalina Mniszcha, wojewody bracławskiego i staro­sty sanockiego. W 1707 r. ponownie spłonęło doszczętnie.
Odbudową i przebudową Choroszczy zajął się Jan Kle­mens Branicki. Na miejscu starego dworku zbudował on w latach 1725—30 pałacyk przeznaczony na letnią rezy­dencję. Wkrótce jednak w 1751 r. pałacyk ten z uwagi na zawilgocenie rozebrano i niezwłocznie zbudowano no­wy 1757 . Branicki ufundował również kościół, klasztor i przytułek oraz cerkiew. Dopomógł mieszkańcom w prze­budowie miasta.
Spadkobiercy J. K. Branickiego, Potoccy, sprzedali Choroszcz Tadeuszowi Mostowskiemu. Po upadku po­wstania listopadowego i wprowadzeniu przez rząd carski granicy celnej między ziemiami przyłączonymi do Rosji a Królestwem Polskim, w Choroszczy rozwinął się prze­mysł włókienniczy. W 1840 r. fabrykant Moes wykupił zrujnowany już pałac Branickich i inne budynki przy pałacu i założył dużą fabrykę sukna i kortów.
W zakładach Moesa wybuchł jeden z pierwszych straj­ków, jakie miały miejsce w Białostockim Okręgu Prze­mysłu Włókienniczego. Robotnicy domagali się polepsze­nia warunków bezpieczeństwa pracy a szczególnie oświet­lenia ciemnych pomieszczeń fabrycznych. W 1880 r. po raz trzeci miasto zostało spustoszone przez pożar. Pod koniec XIX w. zbudowane zostały przez Moesa nowe budynki fabryczne.
Podczas I wojny w głąb Rosji wywieziono maszyny, później podczas działań wojennych uszkodzono budynki. W 1930 r. w pomieszczeniach tych założono szpital psy­chiatryczny. Podczas okupacji hitlerowskiej, w budyn­kach po ewakuowanym przez władze radzieckie szpitalu, Niemcy utworzyli obóz dla jeńców radzieckich. W obozie tym, przeważnie z głodu i wycieńczenia, zginęło około 8.000 jeńców.
Pałac w stylu barokowym zbudowany w latach 1757— —59 wg proj. J. H. Klemma, zniszczony prawie całkowi­cie pod koniec XIX w. i podczas I wojny światowej, od­budowany w latach 1962—73. Wzniesiono go na wyspie;
obok znajdował się park o pow. 31 ha, z kanałami 1 sta­wami zasilanymi wodą z Horodnianki. Twórcą zaniedba­nego dzisiaj parku był Ricaud de Tirregaille. W parku znajdowały się rzeźby, fontanny i wodospady. Nie za­chowały się pawilony i oficyny wzniesione w pobliżu pałacu, poza jednym tylko pawilonem i stajnią.
Pałac usytuowano między parkiem a podwórcem, z któ­rego wyodrębniono niewielki dziedziniec honorowy. Jest to budynek piętrowy, prostokątny, z ryzalitami płaskimi od strony fasady a zaokrąglonymi od strony elewacji ogrodowej. Dach bardzo wysoki, czterospadowy, nie ła­many, z lukarnami i dwoma kominami. Nad częścią środ­kową fasady znajduje się trójkątny tympanon z płasko­rzeźbami i kartuszami herbowymi: „Gryfem” Branickich i „Ciołkiem” Poniatowskich.
Najbardziej okazałe były recepcyjno-mieszkalne apar­tamenty gospodarzy znajdujące się na parterze, gdzie po­za stylowymi meblami były lamperie ze złoconymi i rzeź­bionymi ornamentami, obicia jedwabne między innymi autentyczne chińskie , plafony ze złoconą często dekora­cją, ozdobne kominki z marmuru i piaskowca.
Z miastem pałac wiązał się wspólną osią. Biegła ona od wzgórza w parku nazywanego „Parnas”, pawiloniku chińskiego, przez aleję, kanał, pałac aż po kościół. Póź­niejsza zabudowa zniekształciła tę linię, lecz główny układ pozostał ten sam.
Kościół z 1756 r. murowany, barokowy, bazylikowy, sta­nowiący część zespołu klasztornego dominikanów, odbu­dowany po zniszczeniach I i II wojny światowej. Ufun­dowany przez J. K. Branickiego wraz z klasztorem. Jest on tynkowany na biało, orientowany z wieżą na rzucie prostokąta od zach. i kryptą grobową pod prezbiterium. W ołtarzu głównym obraz, nad obrazem glorietta. Poli­chromię wnętrza wykonano kilka lat temu pod kierun­kiem prof. Zina. Na filarach od pn. wizerunki św. Jacka i Kazimierza od pd. św. Wojciecha i Andrzeja Boboli.
Klasztor Dominikanów — barokowy, murowany, jedno­piętrowy, z 1756 r. Pierwotnie wzniesiony na planie pod­kowy z biegiem lat uległ częściowej rozbiórce od strony wschodniej. Poprzednie kolebkowo-lunetowe sklepienie zastąpiono płaskim.
Cerkiew prawosławna. W związku z budową obecnej świątyni podjętą w 1877 r. istniejąca dotychczas cerkiew drewniana została rozebrana. Nowa zbudowana została na planie krzyża greckiego, w stylu neobizantyjskim. Na przecięciu krzyża niewielka kopuła, na której znajduję się aż 5 wieżyczek z krzyżami. Wejście do cerkwi przez trzykondygnacyjną wieżę, u dołu czworoboczną, u góry ośmiokątną z hełmem i krzyżem.
Wewnątrz ikonostas zawierający ciekawe ikony. W „carskich wrotach” cztery tonda przedstawiają ewan­gelistów, piąte Zwiastowanie. Z lewej strony za „diakoń­skimi wrotami” ikona przedstawiająca księcia Aleksan­dra Newskiego.
Kaplica z 2 poł. XIX w. na cmentarzu katolickim, bę­dąca jednocześnie pomnikiem powstańców z 1863 r., któ­rych groby znajdują się w pobliżu.
Wzgórze Switkowizna. Znajduje się w odległości około 0,5 km w kierunku pd. od miasta. Nazywane „Babią Gó­rą” i stanowiące średniowieczną osadę obronną w miej­scu pogańskiego kultu, obecnie jest niewielkim cmenta­rzyskiem, gdyż znajdują się na nim mogiły żołnierzy po­ległych w 1915 r.
W pałacu letnim Branickich jest obecnie muzeum XVIII-wiecznych reprezentacyjnych wnętrz mieszkal­nych. Część eksponowanych mebli to antyki, reszta z pra­cowni w Henrykowie. Poza tym stare zegary, rzeźby, obrazy, porcelana polska i obca, drobne wyroby rzemieśl­nicze.