Kopalnie rudy i miedzi okolice Chęcina

Kopalnie rudy i miedzi okolice Chęcina

Kopalnia rud miedzi, ołowiu oraz marmurołomy w rozległych do­brach dawnego starostwa chęcińskiego należały do królów, podczas gdy w okolicy Kielc były we władaniu biskupów krakowskich.
W okolicy Chęcin najbogatszą z kopalń rud była Miedzianka, rudy ołowiu wydobywano w Ołowiance, Sosnówce, Rzepce, Górze Zamkowej, Zelejowej, Jarzmańcu i w innych miejscach.
Początki górnictwa w tej okolicy giną w niepamięci wieków. Być może, że sięgają one czasów wczesnohistorycznych.
Najdawniejsze historyczne wzmianki o kopalniach chęcińskich po­chodzą zdaje się z XIV w. W r. 1396 żupnikiem chęcińskim i olkuskim był Mikołaj Bochner. W XV w. kopalnie tutejsze były już niezależne od olkuskich, a w r. 1487 Jan Karaś był już żupnikiem tylko chęcińskim.
W r. 1517 król Zygmunt I ustanowił urząd podkomorzego górni­czego Camerarius montanus , który miał odtąd udzielać pozwoleń na poszukiwanie rud, czyli kruszcośledzenie, i wydobywanie, czyli gwar-kowanie. Górników nazywano gwarkami. Byli oni obowiązani dawaćolborę, czyli 1/10 część wydobytej rudy, która w kopalniach chęcińskich szła na rzecz króla.
Do prac w kopalniach używano młotów, czyli perlików, dłut, sztang, czyli stosygli, podwójnych kilofów, czyli oskardów, łopat, rydli i innych narzędzi.
W XVI w. górnicy otrzymali szereg przywilejów. M. in. król Zygmunt August w r. 1550 potwierdził dawne przywileje górnicze oraz postanowił by gwarkowie chęcińscy rządzili się prawami górniczymi olkuskimi i wg nich byli sądzeni, dalej by sąd ten składał się z żupnika olkuskiego i chęcińskiego albo jego podżupka z siedmiu ławnikami prawa górni­czego, by apelacja szła do króla, gdzie sprawy górników będą sądzone wg praw górniczych węgierskich, czeskich i olkuskich. Na podstawie tych przywilejów wolno było gwarkom chęcińskim wystawiać huty z ko­łami wodnymi do topienia kruszców. Mieli oni składać olborę jak w Olkuszu i „grosz od niecki”. Na budowle i potrzeby dano gwarkom chęcińskim prawo wolnego wrębu do lasów królewskich.
Ciekawym dokumentem dotyczącym górnictwa jest lustracja staro­stwa chęcińskiego z 1569 r. Zawiera ona opis poszczególnych gór i znaj­dujących się w nich kopalń.
Wydatny rozwój górnictwa i hutnictwa przypada na koniec XVI i po­czątek XVII w., kiedy to sprowadzono rodziny włoskich przemysłowców Cacciów z Bergamo.
Wojny szwedzkie oraz choroby, które zdziesiątkowały ludność oko­liczną, wpłynęły ujemnie na stan górnictwa w 2 poł. XVII w. Pewne ożywienie nastąpiło dopiero za czasów Stanisława Augusta Poniatow­skiego, który sprowadził z zagranicy uczonych Carossiego i Ferbera, w celu zbadania okolicznych gór. Niebawem też powołano do życia Komisję Kruszcową, której prezesem został bp Krzysztof Szembek.;
Wówczas to uruchomiono kopalnię w Miedzianej Górze pod Kielcami, którą król wziął w dzierżawę 40-letnią od bpa krakowskiego. Pracami kierował generał-major Soldenhoff, a budowniczym kopalni był Szwed — baron Nordenflicht.
Po trzecim rozbiorze Polski Austriacy prowadzili dalej prace w Mie­dziance, Szczukowskich Górkach, Karczówce i Miedzianej Górze pod dyrekcją Lille v. Lillenbacha.
W r. 1809 rząd Księstwa Warszawskiego wezwał Alojzego Krauze do zbadania stanu kopalni i sporządzenia ich opisu historycznego.
Po utworzeniu w Kielcach w r. 1816 Dyrekcji Głównej Górniczej dzięki staraniom Stanisława Staszica wybudowano w Miedziance nowy szyb na dnie sztolni „Zofia”. Z odejściem Staszica, za czasów ministra Lubeckiego, zwrócono uwagę na górnictwo i hutnictwo żelazne.
W r. 1902 pracę podjęli bracia Łaszczyńscy, a w czasie I wojny świa­towej rudy eksploatowali Austriacy. Ostatecznie pracę w podziemiach przerwano w 1922 r. Uruchomiono natomiast kilka dużych kamienio­łomów, czynnych przez parę łat.
Przed kilku laty wybito nowy szyb i rozpoczęto prace badawcze, lecz już je przerwano.

MAŁOGOSZCZ-Osada Małogoszcz leży w pow. jędrzejowskim i liczy ok. 2000 miesz­kańców.
W miejscu jest poczta, apteka, ośrodek zdrowia, gospoda i sklepy.
Podania miejscowe mówią, że początkiem osady był gród obronny na Bocheńcu. Osada ta miała być zniszczona przez pożar, czy też w cza­sie napadu Tatarów, a następnie przeniesiona na obecne miejsce.
Pierwsza historyczna wiadomość pochodzi z 1136 r. Istniał tu wów­czas gród kasztelański. Kazimierz Wielki zniósł kasztelanię małogoską, a utworzył nowy ośrodek administracyjny — starostwo grodowe w Chę­cinach. Tenże król miał otoczyć miasto murem i uposażyć kościół. W r. 1408 Małogoszcz otrzymała prawo niemieckie.

W czasie najazdu szwedzkiego w XVII w. miasto zostało spalone.
W dniach 7 i 8 czerwca 1794 r. stały tu wojska pod dowództwem Tadeusza Kościuszki, idącego po bitwie pod Szczekocinami ku Kiel­com. Tutaj też zmarł z ran i został pochowany generał Jan Grochowski.
24 lutego 1863 r. powstańcy pod wodzą Langiewicza i Jeziorańskiego stoczyli tu bitwę z wojskami carskimi. Miasto zostało wtedy spalone. Powstańcy wycofali się w lasy za rz. Łośnę, skąd po odpoczynku Lan­giewicz ruszył do Pieskowej Skały. Poległo wtedy ok. 300 powstańców. Pogrzebano ich na miejscowym cmentarzu w trzech zbiorowych mogi­łach, z których dziś są widoczne dwie. W większej, uporządkowanej w 1937 r., spoczywają prochy 175 powstańców. W drugiej pogrzebano kapitana Stanisława Jaszowskiego i prawdopodobnie kilku innych do­wódców.
Pośrodku wzgórza cmentarnego zwanego „BABINEK” wznosi się zabytkowy kościółek, zbudowany ok. 1595 r.
Na obszernym rynku stoi pomnik T. Kościuszki. Wąską uliczką można dojść do kościoła, otoczonego wysokim murem.

Both comments and pings are currently closed.

Comments are closed.