Nazwa góry Ślęża

Nazwa góry Ślęża

Nazwa góry – Ślęża – pochodzi od słowiańskiego pierwiastka „ślęg” zachowanego w wyrazach: ślągwa, ślągnąć, ślęganina, prześlęgły, oznaczających deszcz, słotę, miejsce wilgotne, mokre. Taka nazwa góry ma swoje uzasadnienie w klimacie Ślęży, charakteryzującym się dużą ilością opadów i burz.
Od nazwy góry powstała nazwa rzeki – Ślęza–płynącej na wschód od góry i wpadającej do Odry we Wrocławiu Maślice Małe. Później powstała nazwa – Ślężanie – dla plemienia mieszkającego w tych okolicach, a w końcu XI w. nazwa – Śląsk – dla całej krainy. Niemieckie twierdzenia, wywodzące nazwę „Ślęża” od germańskiego plemienia Silin-gów od pierwiastka Siling miała powstać forma ślęg, odwracały bieg wydarzeń. Słowiańskie plemię Ślężan-jak stwierdzają badania prehi­storyczne i językowe – zamieszkiwało te ziemie na długo przed przejściem przez Śląsk wandalskiego plemienia, które przez dodanie końcówki „ingi” do nazwy Ślężan urobiło sobie miano Silingi.
W IX w. tzw. Geograf Bawarski wymienia na terenie dzisiejszego Śląska plemię Sleensane, a dokument o założeniu biskupstwa w Pradze w 968 r. mówi o istnieniu na tym terenie prowincji Slensane. Żyjący w 1. 975-1018 kronikarz niemiecki Thietmar, biskup merseburski, nazywa Ślężę Mons Silensis.
Nazwa Sobótka dla Ślęży pojawia się w czasach późniejszych w dokumentach z XIV w., przeniesiona z nazwy leżącego u jej stóp miasteczka Sobótka, które wzięło nazwę od targów odbywających się tam w soboty.Polskie badania wykopaliskowe na Ślęży i w okolicy prowadzone w 1. 1949-1958 pod kierunkiem Heleny i Włodzimierza Hołubowiczów obaliły dotychczasowe twierdzenia, jakoby na szczycie Ślęży istniał obronny gród kultury łużyckiej, a później miejsce kultu Celtów i Silingów. Badania wy-kazały, iż w starożytności od ok. 1300 r. p.n.e. oraz we wczesnym średniowieczu na szczycie Ślęży istniał „monumentalny, kamienny krąg kultowy, otaczający miejsce kultu poświęcone bóstwu słonecznemu, którego symbole w kształcie litery X znaleziono wyryte na archaicznych rzeźbach i skałach góry”. Centrum kultowe na Ślęży wskazuje na znaczenie tej góry dla prasłowiańskich plemion, zamieszkujących te ziemie. Thietmar wspomina, iż „odprawiano na niej przeklęte pogańskie obrzędy”.Również na Raduni znajdujemy kamienny krąg kultowy o długości 2 km, szerokości ok. 4,5 m, wysokości 0,4-0,6 m. Krąg ten według Hołubowi-czowej nie otaczał grodziska za długi do obrony, lecz miejsce kultowe ludności kultury łużyckiej. Tezę tę potwierdza położenie źródeł poza obrębem kręgu podobnie jak na Ślęży, które prawdopodobnie służyły
do dokonywania ablucji zmywania przed wkroczeniem do kręgu lub przed rozpoczęciem praktyk kultowych.
Na Wieżycy znajdują się od strony południowej i wschodniej zachowane fragmenty podobnego kamiennego kręgu kultowego jak na Raduni.
Na północnym zboczu Ślęży znajdują się dwie konstrukcje kamienne, przypominające kręgi na Raduni i Wieżycy. Pierwsza to szczątkowy krąg kamienny, znajduje się poniżej rzeźb niedźwiedzia i postaci z rybą „panny z rybą”. Druga, tzw. brama, zachowana częściowo, znajduje się tuż pod szczytem. Tzw. potrójny mur uważany jest za nowożytne fałszerstwo.
W okolicy Ślęży spotykamy ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia, z epoki brązu, z okresu halsztackiego i lateńskiego epoki żelaza oraz z wczesnego średniowiecza. O osadnictwie stałym na szczycie Ślęży informują nas źródła historyczne z pocz. XII w. W tym czasie miał istnieć na Ślęży gród Piotra Własta, wielkorządcy Bolesława Krzywoustego. On to sprowadził kanoników regularnych – augustianów z Arrovaise Francja i miał rozpocząć dla nich budowę klasztoru i kościoła na szczycie. Wspomniane wyżej badania archeologiczne Hołubowiczów nie potwierdziły jednak jakichkolwiek pomieszczeń mieszkalnych z wczesnego średniowiecza, ani rozpoczęcia w XII w. budowy klasztoru i kościoła.
W 1 poł. XIII w. kamienny krąg kultowy na szczycie Ślęży został rozbudowany na wał kamienny przez dodanie głazów i ziemi. Dzieje się to w czasie budowy kasztelanii książęcej, o której są wzmianki z 1247 r. W 1343 r. górę nabywa Bolko II i na miejscu starego grodu wznosi zamek. Przejściowo rezydują tu kasztelanowie czescy, husyci wykopaliska potwierdziły walkę z nimi w 1428 r. i rycerze rozbójnicy. W 1471 r. zamek zostaje zniszczony całkowicie. W XIX w. Niemcy wznoszą na starych murach kościół.
Na szczycie Ślęży została wybudowana i uruchomiona dnia 1 lutego 1958 r. telestacja przekaźnikowa Telewizyjnego Ośrodka Nadawczego we Wrocławiu.Znajdowane od 1733 r. rzeźby w okolicy Ślęży można podzielić na dwie grupy.
I. Rzeźby kultowe
A. „Kolumna sobótczańska” – granitowy słup o wysokości 2,4 m i średnicy 45 cm, nie opatrzony znakiem X, obecnie znajduje się u bramy Muzeum w Sobótce. Kolumna datowana na neolit jest jednym z najstar­szych zabytków kultowych nie tylko Śląska ale w ogóle Polski.
B. Starożytne rzeźby z granitu ślężańskicgo, jedyne tego rodzaju w Europie środkowej – znaczone są symbolem bóstwa słonecznego w w kształcie litery X; datowane na lata 1300-400 p.n.e.:
1).„dzik” zwany również „niedźwiedziem”, archaiczna rzeźba znak X na piersi znajdująca się dziś na szczycie Ślęży obok kościoła lokalizację rzeźb w terenie podaje mapka na str. 118, ryc. 51. Dzik ten został znaleziony w poł. XIX w. przy „drodze dzikiej świni” powyżej Strzego-mian, a w 1903 r. umieszczony został na szczycie przed nowym schroniskiem;
2).„postać z rybą” lub tzw. panna z rybą-jest to postać z ob­tłuczoną głową i nogami, trzymająca oburącz dużą rybę, na której jest znak X. Rzeźba ta została znaleziona z następną 3 w 1733 r. w miejscu obecnej lokalizacji, przy szlaku czerwonym.
3).„niedźwiedź”, znajdujący się w pozycji siedzącej, z obtłuczonymi przednimi nogami i znakiem X na grzbiecie;
4).„grzyb” lub „tułów mnicha”, dolna część postaci ludzkiej w długiej szacie z wyrytym znakiem X. Rzeźba ta znajduje się w miejscu znalezienia, koło kościoła Św. Anny w Sobótce;
5).„mnich”, archaiczna rzeźba, przypominająca kręgiel, ze znakiem X na podstawie, znajdowała się na polu koło wsi Garncarsko, obecnie prze­niesiona do Sobótki;
Fragment nieznanej rzeźby, odbity przez piorun z narożnika kościoła
na Ślęży w 1949 r., znajduje się obecnie obok kościoła na szczycie koło
dzika.
Obok rzeźb znaleziono również kamienie ze znakiem X:
6).cylindrycznie obrobiony kamień, wydobyty z fundamentów starego opactwa w Górce;
7).cylindrycznie obrobiony kamień, znaleziony na grodzisku koło Będkowie;
c blok granitowy, wmurowany w narożnik kościoła w Kwieciszowie.
Symbole X kiedyś mylnie uważane za znaki graniczne znajdują się rów-
nież na głazach gabrowych.
II. Rzeźby romańskie, datowane na IX-XI w., ich powstanie łączone jest z działalnością na tym terenie Piotra Wlasta:
1 lew wmurowany w przyporę kościoła Św. Jakuba w Sobótce;
8).lew znaleziony na polu koło Rogowa Sobockiego, skąd zabrany został do wsi Garncarsko, obecnie stoi obok „grzyba” przy kościele Św. Anny w Sobótce;
9).dwa lwy znajdujące się obecnie przed wejściem do pałacu w Górce, znalezione w 1 poł. XIX w. w fundamentach – pierwszy – budynku opactwa, drugi – średniowiecznego budynku gospodarczego;
10).cztery lwy w kościele w Kwieciszowie. Do tej grupy należą: tablica z napisem z XII w., tzw. smok, szalka do mycia rąk oraz okno w kościele w Kwieciszowie i inne.

Both comments and pings are currently closed.

Comments are closed.