Nizina Śląska

Nizina Śląska

W najstarszym okresie dziejów ziemi obszar dzisiejszej Niziny Śląskiej leżał w obrębie obniżenia morskiego, które znajdowało się między leżącym na południu krystalicznym Masywem Czeskim a wielkim, również z krystalicznych skał zbudowanym lądem Europy północnej. Kierunek tej bruzdy morskiej oraz młodsze od niej ruchy skorupy ziemskiej, jak również procesy sedymentacyjne i degradacyjne, które odbywały się w różnych warunkach klimatycznych — zadecydowały o dzisiejszym układzie krain i ich budowie geologicznej.
W okresie kaledońskich, a później hercyńskich ruchów górotwórczych, licznymi spękaniami i szczelinami wydostawała się na powierzchnię lub zastygała tuż pod nią magma. Utworzyła ona granitowe, gabrowe czy serpentynowe wzgórza okolic Strzegomia, Sobótki i Strzelina, które dominują od południowego zachodu nad Niziną Śląską.
W późniejszych okresach geologicznych Nizina pozostawała we względnym spokoju, a jedynie od czasu do czasu ulegała transgresjom iregresjom morskim. Jeden z większych zalewów z okresu górnokredowego pozostawił osady piaskowca ciosowego, głównie na zachodzie oraz margle w rejonie Opola.
Od okresu kredy do trzeciorzędu zachodziły procesy wietrzenia, erozji i denudacji, a wody i wiatry niwelowały nierówności terenu. W tym czasie osadzały się potężne serie piasków i iłów płytkomorskich i jeziornych. W dolnym trzeciorzędzie, pod wpływem orogenezy alpejskiej nastąpiło znaczne wydźwignięcie obszaru dzisiejszych Sudetów, wzdłuż kilku równoległych do siebie uskoków. Ten wydźwignięty blok sudecki stanowi wyraźną, naturalną granicę, zamykającą od południowego zachodu obszar Niziny Śląskiej.
Dzisiejszy krajobraz, zwłaszcza rzeźba terenu, jaką oglądamy z okien wagonu czy autobusu, wykształciła się znacznie później — w epoce lodowej i bezpośrednio po niej. Wtedy to pierwotna dolina Odry, która powstała jeszcze w czasie wysychania trzeciorzędowych jeziorzysk, została zasypana akumulacyjnymi osadami, związanymi z nasuwającym się od północy lą-dolodem skandynawskim. Dziś pod tymi osadami znajdują się piaski trzeciorzędowe i tzw. iły poznańskie.
Utwory okresu lodowego to głównie gliny i piaski, tworzące tżw. morenę denną, wydmy piaszczyste czy ciągi wałów moren czołowych.
Wody tającego lądolodu spływały po obszarze nieznacznie nachylonym w kierunku północno-zachodnim i zachodnim, dając początek sieci hydrograficznej, która z niewielkimi zmianami przetrwała do dziś. Rzek niżowych jest niewiele, są krótkie i ubogie w wodę. Do ważniejszych dopływów pra­wobrzeżnych należą Stobrawa, Widawa i Barycz. Lewobrzeżne, od południa z Przedgórza spływające rzeki, niosą więcej wody niż prawobrzeżne, nurt mają one wartki i dopiero na dnie Niziny rozlewają się szerzej, tworząc liczne zakola i starorzecza. Większe z nich to Nysa Kłodzka, Oława, Ślęza, Bystrzyca ze Strzegomką, Kaczawa z Nysą Szaloną, Bóbr z Kwisą i Nysa Łużycka.
Z PRADZIEJÓW ŚLĄSKA:
Epoka kamienna:
ok. 100 000-1800 lat p.n.e.
100 000- Paleolit okres młodszego paleolitu. Ziemie śląskie stanowiły w tym okresie teren osadnictwa człowieka. Prowadził
p.n.e. on koczowniczy tryb życia, mieszkając w pieczarach i szałasach, a utrzymywał się ze zbieractwa, łowiectwa i rybołówstwa, narzędzia i broń wykonując z kamienia i drewna. Z południa napływają koczownicze ludy kultury tardenoaskiej. W owym czasie zamieszkuje tu również ludność kultury północnej, która pozostawiła najstarsze szczątki ludzkie na Śląsku, datowane na ok. 4000 lat, odkryte w grobie szkieletowym w Tyńcu n. Ślęzą 8D. 4000-1800 Neolit. Dotychczasowa ludność koczownicza dojrzała do osiadłego trybu życia – zakłada osady o charakterze wiejs­kim, przyjmuje z zewnątrz hodowlę zwierząt i uprawę roli, wprowadza tkactwo, górnictwo, garncarstwo i gładzenie narzędzi krzemiennych. W okolicy Sobótki istniały w tym czasie kamieniołomy serpentynu, z którego wyrabiano topory typowe dla Śląska, a pierwsze kopalnie w pobliżu Jordanowa dostarczały nefrytu – materiału na różne narzędzia gładzone.
W neolicie następują zmiany form kulturowych w dużej części jako fale kulturowe, oddziałujące z zewnątrz na ludność zamieszkującą Śląsk od mezolitu.
Najstarsze plemiona neolitu, stanowiące cykl tzw. kultur wstęgowych nazwa pochodzi od sposobu zdobienia wyrobów ceramicznych, reprezentowane są na Śląsku przez: 1 kulturę ceramiki wstęgowej rytej, 2 kulturę ceramiki wstęgowej kłutej, 3 kulturę jordanowską bogate stanowisko tej kultury odkryte zostało w Jordanowie Śl. C i stąd pochodzi jej nazwa, 4 kulturę ceramiki promienistej.Na Śląsk docierają również wpływy następujących kultur: kultury pucharów lejkowatych prawdopodobnie z Jutlandii, kultury amfor kulistych z terenów środko­wych Niemiec, kultury ceramiki grzeby kowo-dołko-wej ludności praugrofińskiej oraz kultury pucharów dzwonowatych z Hiszpanii. W okresie późnego neolitu pojawia się kultura ceramiki sznurowej nazwa pochodzi od pucharów zdobionych odciskami sznura. Na południe od Wrocławia pojawia się grupa tej kultury o cha­rakterze regionalnym. Wchłonęła ona wiele elementów star­szych na tym terenie kultur – pucharów lejkowatych i jor­danowskiej. Nazwa tej kultury, zwanej marszowicka, pochodzi od miejscowości Marszowice 7G.
Nosiciele grup kulturowych ceramiki sznurowej na Śląsku reprezentują Przedsłowian wspólnoty bałtosłowiańskiej, którzy w następnych epokach przekształcili się w Prasłowian kultura łużycka.
Epoka brązu:
1800 -700 lat p.n.e.
1800 – 1500 Pierwszy okres brązu. W jego początkach występuje na lat p.n.e. terenie Śląska kultura unietycka, będąca wytworem
miejscowych plemion. Kultura ta skupiła się głównie między Wrocławiem a masywem Ślęży.
1500-1300 Drugi okres brązu. Kultura unietycka przeobraża się w kul-lat p.n.e. turę przedłużycką. Współcześnie z kulturą przedłużycką
na Śląsk docierają wpływy kultury trzcinieckiej. 1300-700 Trzeci – piąty okres brązu. Kultura przedłużycką prze-lat p.n.e. kształcą się w kulturę łużycką, panującą w Europie środ-
kowej od trzeciej epoki brązu do początków okresu lateńskiego epoki żelaza. Lud tej kultury uważany jest za Prasło-wian lub za Prabałtosłowian w okresie wspólnoty językowej. U tego wybitnie rolniczego ludu, zamieszkującego w osadach o charakterze wiejskim, następuje silny rozwój ceramiki. W tym czasie Ślęża uważana była za miejsce święte. Z okresu tego pochodzi kamienny wał na szczycie, otaczający miejsce kultu. Do dziś zachowały się na stokach Ślęży i okolicy archaiczne rzeźby o charakterze religijnym. Rzeźby te oznaczone są symbolem bóstwa słonecznego – ukośnym krzyżem – w kształcie Epoka żelaza:700 lat p.n.e.-1200 lat n.e.700 -400 Okres halsztacki. Śląsk w dalszym ciągu zamieszkuje lud kultury łużyckiej. Ulega on wpływom kultury pomor­skiej ludów należących do plemion prasłowiańskich, z lo­kalnej grupy kaszubskiej kultury łużyckiej. Około 500 r. p.n.e. nastąpił prawdopodobnie najazd na Śląsk Scytów – plemion nadczarnomorskich. 400-0 p.n.e. Okres lateński. W okresie tym zaznacza się duży wpływ na ludność zamieszkującą Śląsk zestrony przybyłych tu Ce 11 ó w, którzy usadowili się głównie między masywem Ślęży a Odrą.
W końcowej fazie tego okresu z plemion lużycko-pomorskich wykształca się na Śląsku kultura grobów jamowych grupy przeworskiej,trwająca aż do tzw. okresu wędrówki ludów 400 – 600. Ludy tej kultury reprezentują Słowian Zachodnich, którzy tworzą związek pod nazwą Wenedów.
0-500 n.e. Okres wpływów rzymskich – zwany okresem wczesnosłowiańskich plemion. W okresie tym zaznaczają się wpływy kultury rzymskiej oraz nadczarnomorskich Gotów; następują najazdy Burgundów, Gotów i Hunów.
500-900 n.e. I okres wczesnośredniowieczny – prapolski, obejmuje czasy rozdrobnienia plemiennego.
900 – 1200 II okres wczesnośredniowieczny – wczesnopolski, obejmuje
n.e. czasy powstania państwa polskiego.
Większość ówczesnych osad ma charakter obronny – są to tzw. grodziska warownie ziemne. W niektórych grodzis­kach umieszczano później kasztelanie np. w Ryczynie 71. Źródła historyczne np. Geograf Bawarski, ok. 945 r. potwierdzają istnienie na terenie Śląska szeregu plemion sło­wiańskich jak Ślężanie, Trzebowianie, Opolanieitd. Plemiona te złączone zostały organizacją państwową Piastów w jedną całość, w której na płan pierwszy wysunęło się plemię Ślężan z grodem Wrocławiem.

Both comments and pings are currently closed.

Comments are closed.