Pojezierze Międzychodzko-Sierakowskie – to nazwa popularnego regionu turystycznego, położonego w północno-zachodniej części Wielkopolski. Nie jest to określenie spotykane w słownikach geograficznych czy opisach historycznych. Geograficznie obszar ten wchodzi w skład Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej, historycznie natomiast, bądąc częścią składową Wielkopolski dzielił jej losy, nie wyróżniając się wśród reszty regionu.
Obszar ten należy do najciekawszych okolic Niżu Polskiego. Urozmaicona rzeźba terenu, wzgórza morenowe i głębokie doliny strumieni, ponad sto jezior, lasy z różnymi gatunkami drzew, liczne pomniki przyrody, cenne zabytki architektury – wszystko to składa się na dużą atrakcyjność krajoznawczą tej ziemi. W ostatnich latach Pojezierze jest coraz liczniej odwiedzane przez turystów i wczasowiczów. W 1982 r. przebywało na Pojezierzu Międzychodzko-Sierakowskim w celach rekreacyjnych około 100 tys. osób. Ruch turystyczny koncentruje się przede wszystkim w Sierakowie i Międzychodzie. Natomiast wędrując licznymi szlakami turystycznymi można jeszcze w pełni rozkoszować się spokojem i pięknem przyrody. Opisane tu szlaki mają właśnie ułatwić dotarcie do najpiękniejszych zakątków Pojezierza.
Rozwój gospodarki oraz turystyki w regionie sprawiły, że poprzednie wydania niniejszego przewodnika straciły wiele na aktualności, szczególnie w dziedzinie informacji i przy opisie współczesności. Wszystkie te zmiany zostały obecnie uwzględnione. Mam nadzieję, że ta kolejna edycja przewodnika w pełniejszy sposób ułatwi penetrację turystycznych szlaków Pojezierza.Pojezierze Międzychodzko-Sierakowskie położone jest w zach. części Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej, u zbiegu jej trzech regionów naturalnych: Wysoczyzny Poznańskiej )zajmującej większość obszaru Pojezierza do Warty i Obry), Kotliny Gorzowskiej )w skład której wchodzą tereny wydmowe na prawym brzegu Warty, wraz z doliną tej rzeki) oraz Obniżenia Obrzańskiego, wkraczającego wąskim pasmem od pd. zach. Już samo położenie tego terenu ««a pograniczu trzech różnych regionów przyczynia się do znacznego urozmaicenia jego krajobrazu.
Krajobraz ten, jak całej zresztą Wielkopolski, jest dziełem lądolodu skandynawskiego, który w epoce lodowej, czyli plejstocenie, trzykrotnie nawiedzał te tereny. Trzeci okres zlodowacenia – tzw. bałtyckiego – zakończył się ok. 15 000 lat temu. Nieco wcześniej, na skutek ocieplenia klimatu, lądolód ustępował ku pn., natomiast gdy klimat się oziębiał proces ten ulegał zahamowaniu, a lądolód oscylował nawet ku pd. Wtedy u jego czoła gromadziły się zwały materiału ziemnego, które do dziś przetrwały w postaci łańcuchów wzgórz, określanych mianem moreny czołowej. Wały tych moren charakteryzują się dużą wysokością względną oraz
bogatą konfiguracją terenu. Przez Wielkopolskę prze-
biegają trzy główne pasma moren czołowych. Środkowe
z nich, ciągnące się od Słubic do Gostynina, tzw. Srodkowopoznańska Morena Czołowa, przebiega przez teren
Pojezierza na linii Rokitno-Gorzycko-Kamionna-
Pniewy – z odgałęzieniem do Chrzypska. W paśmie
tym znajdują się największe wzniesienia Pojezierza
Międzychodzko-Sierakowskiego – wzgórze koło Kwil-
cza o wysokości 126 m n.p.m. i drugie o wysokości 123 m
n.p.m. oraz szereg innych wzniesień, przekraczają-
cych 110 m wysokości bezwzględnej i posiadających
duże różnice wysokości względnej, dochodzące do 50 m.
Na pn. od tej linii, na stosunkowo znacznym obniżeniu – na wysokości 40-60 m n.p.m. – rozciąga się obszar moreny dennej, lekko falisty, z licznymi owalnymi jeziorami. Najniższa część tej moreny graniczy z doliną Warty, płynącej tu równoleżnikowo ze wsch. na zach. W dolinie Warty koło Krobielewa znajduje się najniższy punkt wysokościowy Pojezierza, wzniesiony L 29 m n.p.m. Za Wartą, dalej ku pn., rozciąga się olbrzymi obszar wydm piaszczystych pokrytych lasami Puszczy Noteckiej. Leżą one na dnie Wisły, która płynęła tędy u czoła lądolodu, gdy ten na pewien czas zatrzymał się na linii Kostrzyn-Krzyż. Teren ten –
część składowa Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej działaniem wiatru został bogato uformowany charakterystycznymi wzgórzami wydmowymi, dochodzącymi do
90 m wysokości bezwzględnej i 40 m wysokości względnej. Ponieważ przeważały tu wiatry zach. część wydm J ułożyła się w kształcie łuków wygiętych ku wsch. Pd. część wydm została w czasach późniejszych podmyta
przez wody Warty, przechodząc raptownie w dolinę rzeki.
Pd. część Pojezierza, za pasmem wzgórz moreny czołowej, zalega prawie równinny Zandr Nowotomyski, zbudowany z nieurodzajnych piasków. Wyjątkiem są tu wzgórza koło Pszczewa i tzw. Świechocińskie Góry.
Wzgórza moreny czołowej i pagórki moreny dennej zbudowane są z glin i tzw. iłów poznańskich. Powstałe tu gleby, tzw. szczerki naglinowe i naiłowe oraz bielice należą do gleb średnio urodzajnych. W dolinie Warty występują mady piaszczyste. Tereny położone na północ od rzeki oraz południowe krańce Pojezierza pokryte są nieurodzajnymi piaskami wydmowymi bądź zandrowymi. Pod warstwą utworów lodowcowych zalegają utwory starsze, wśród których wyróżnia się wapień i węgiel brunatny. W dolinie Warty, tam gdzie warstwa nanosów lodowcowych jest najcieńsza i dostęp do warstw głębszych najłatwiejszy, złoża te były do niedawna eksploatowane.
Częstym atrybutem krajobrazu polodowcowego w Wielkopolsce są jeziora. Na terenie Pojezierza Między-chodzko-Sierakows.kiego jest ponad sto dwadzieścia jezior, w tym sześć o powierzchni ponad 100 ha i dwanaście o wielkości od 50-100 ha. Stąd istnieje często spotykane określenie tego regionu mianem „Krainy Stu Jezior”. Ogółem na wody przypada 4,3% powierzchni, co jest wielkością charakterystyczną dla pojezierzy nadbałtyckich. Jeziora długie i wąskie, zwane rynnowymi, spotkać można głównie na prawym brzegu Warty, na lewym natomiast przeważają jeziora owalne, charakterystyczne dla moreny dennej. Wiele jezior połączonych jest z sobą i Wartą siecią małych strumieni, których dolinki przyczyniają się do urozmaicenia krajobrazu. Często jeziora położone są w głębokich rynnach )Lutomskie, Ławickie), a tafla wód niektórych z nich urozmaicona jest wyspami )Chrzypskie, Kłosowskie). Różny jest poziom wód poszczególnych jezior, np. jez. Pniewy ma zwierciadło wody na wysokości 94 m n.p.m., a najniżej położone Jez.. Radgoskie – 33 m n.p.m. Nieraz znaczne różnice wysokości istnieją między sąsiednimi zbiornikami. Strumień łączący Jez. Białokoskie, leżące na wysokości 83 m, z oddalonym od niego o 2,5 km Jez. Chrzypskim, leżącym na wysokości 45 m, w wielu miejscach przypomina potok górski. Różna jest także wielkość, i głębokość jezior: najgłębszym jest tu Jez. Sremskie )49 m), którego dno leży 10 m poniżej poziomu morza, tworząc tzw. kryptodepresję. Jednym z płytszych jezior jest Jez. Mnisze, którego głębokość nie przekracza 4 m. Najdłuższym z jezior – liczącym 5,4 km długości – jest Jez. Lutomskie, przy średniej szerokości ok. 500 m. Pod względem powierzchni największe jest Jez. Chrzypskie, zalewające obszar 323 ha.
Rozmiary największych jezior Pojezierza ilustruje zamieszczona niżej tabelka.
Jak już wspomniano, krajobraz Pojezierza urozmaicony jest licznymi strumieniami, płynącymi często głęboko wciętymi dolinami. Do najładniejszych i najgłębszych należą doliny Lutomki )zwanej również Potokiem Kwileckim) i Kamionki. Z większych rzek tylko Warta przecina Pojezierze od Chojna do Krobielewa na długości 40 km, posiadając spadek 10 m )z 39 m do 29 m n.p.m.). Płynie ona szeroką doliną posiadającą trzy terasy: pierwszą wznoszącą się do 6 m nad poziom rzeki, drugą – do wysokości 16 m i trzecią – ponad 16 m. W kilku miejscach rzeka podpływa pod krawędź drugiej terasy, tworząc strome urwiska )koło Marianowa, Międzychodu i Muchocina).
W środkowej części obszaru Puszczy Noteckiej, poza linią jezior, znajduje się duża połać terenu, pozbawiona całkowicie rzek i strumieni.
W kotlinach między wzgórzami utworzyły się małe,

bezodpływowe zbiorniki wodne, tzw. oczka polodowcowe, pokryte z reguły gęstym dywanem roślinności, często wysychające i zamieniane przez człowieka na pola uprawne. Według przybliżonych danych, na terenie Pojezierza jest ich obecnie ok. 400.
Pozostałością lądolodu są także głazy narzutowe. Często spotkać je można przy drogach polnych, gdyż tam najczęściej usuwane są z pól. Kilka większych ma obwód powyżej 3 m, podlegając ochronie jako pomniki przyrody. Większe głazy leżą w Marianowie, Ławicy, koło Gorzycka i Łężeczek. Najokazalszy zaś, o obwodzie ok. 5 m – pomiędzy Mierzynem a Wiejcami. Niegdyś liczba głazów była dużo większa, lecz wiele z nich zużyto na budowę budynków i dróg.