Przeszłość geologiczna Niziny Śląskiej

Przeszłość geologiczna Niziny Śląskiej

Nasze krajoznawcze i turystyczne zainteresowania skierowane ku regionom sudeckim i przedsudeckim, zabytki Wrocławia i wielu miast i miasteczek Dolnego Śląska zepchnęły na dalszy plan najbliższą okolicę Wrocławia. Tymczasem, wbrew pozorom, godna jest ona ze wszech miar lepszego, dokładniejszego poznania. Każdy, kogo interesuje archeologia i historia, zabytki sztuki, budownictwo i architektura, przyroda i geologia, czy wreszcie dokonujące się na naszych oczach wielkie przemiany gospodarcze i społeczne — znajdzie tu coś dla siebie.Nizina Śląska odznacza się dużą zmiennością pogody, co wynika z położenia w strefie, w której krzyżują się wpływy ciepłych i wilgotnych mas powietrza oceanicznego klimat atlantycki z masami powietrza kontynentalnego, napływającymi od wschodu.
Należy ona do najcieplejszych regionów Polski. Średnia roczna temperatura wynosi tu około +8°C; średnia najcieplejszego miesiąca — lipca — około +18°C, średnia najzimniejszego — stycznia — około —1,5°C
Najczęściej występują tu wiatry północno-zachodnie, zwłaszcza na wiosnę i w lecie; w jesieni przeważają południowo-wschodnie, w zimie zaś zachodnie. Suma rocznych opadów wynosi 500—600 mm, maksimum przypada na lipiec, minimum na luty. Czas trwania pokrywy śnieżnej wynosi około 45 dni.
Okolice Wrocławia wyróżniają się w krainie śląskiej najwcześniejszą wiosną, nikłą pokrywą śnieżną i niewielką ilością burz wyjątek stanowi góra Ślęża, która należy do miejsc najbardziej przez burze nawiedzanych w Europie.Roślinność pierwotna, pochodząca z okresu trzeciorzędowego została w czasie zlodowaceń zupełnie wyniszczona. Po ociepleniu się klimatu i stajaniu lądolodu poczęła rozwijać się roślinność początkowo tundrowa
mchy, porosty, karłowate wierzby i brzozy, a później zasiedlały się na Nizinie i na Przedgórzu gatunki wchodzące w skład tzw. elementu środkowoeuropejskiego jodła, buk, dąb, klon i inne, europejsko-syberyjskiego olsza czarna, niektóre gatunki wierzby a z roślin kwiatowych np. jaskier wielki i in., borealno-subarktycznego knieć błotna, rzeżucha łąkowa i in. oraz przybyłe z południowego wschodu gatunki, wchodzące w skład elementu pontyjskiego, jak trzmielina brodawkowa, żywiec gruczołowaty itp.
Wielowiekowa działalność człowieka zmieniła znacznie pierwotny charakter siedlisk roślipnych. Dziś spotkać je można fragmentarycznie w okolicach Wrocławia przede wszystkim w Grupie Ślęży, na Wzgórzach Strze-lińskich i Trzebnickich. Skupiają one przeważnie roślinność niżową, spotkać tam jednak można i niektóre gatunki górskie lub elementy pontyjskie.
Na obszarze Wzgórz Trzebnickich zachowały się stare, piękne lasy bukowe i świerkowe, wzbogacające piękno krajobrazu. Świerk w odmianie górskiej występuje tu na północnej granicy swego zasięgu. Tędy przebiega też północna granica jodły i olszy szarej.
W lasach spotykamy przedstawicieli roślinności górskiej: dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis, turzycę górską {Carex montana, nerecznicę górską Aspidium montanum i inne. Z drzew liściastych pospolite są buk, dąb, grab, klon, paklon, lipa i inne, z iglastych — sosna, świerk i jodła.
Piaszczyste gleby Równiny Oleśnickiej porasta las, przeważnie sosnowy, na terenach wilgotniejszych występują lasy mieszane, a nawet dąbrowy i lasy olchowe. Zajmują one bez mała 1 /5 powierzchni, stanowiąc charak­terystyczny element krajobrazu, zwłaszcza południowo-wschodniej części Równiny Oleśnickiej.
Bogactwo jagód i grzybów sprawia, że mimo znacznej nieraz odległości 30—60 km, rokrocznie ściągają tu mieszkańcy Wrocławia w poszukiwaniu leśnych bogactw.
Duże znaczenie gospodarcze mają łąki, częściowo zmeliorowane, ciągnące się na dużych przestrzeniach wzdłuż strug rzecznych.
W Grupie Ślęży prawie w całości porośniętej lasem mieszanym z przewagą świerka spotyka się m. in. większe zespoły jawora, buka, a nawet dębu. Z występujących tu roślin, na uwagę zasługują lilia złotogłów, parzydło leśne, dziewięćsił bezłodygowy, przenęt purpurowy i bez koralowy.Zmiana warunków klimatycznych w okresie starszego czwartorzędu, która spowodowała zasadnicze przeobrażenia świata roślinnego, wywarła też wpływ na ukształtowanie się fauny. Po ustąpieniu lądolodu na obszarze Śląska osiedliły się nowe gatunki należące do elementu borealnego m. in. ważka, gacek wielkouch, kaczka krzyżówka, europejsko-syberyjskiego lis, kuna, kret, z ptaków gawron, środkowoeuropejskiego płazy, z ryb karaś i szczupak. Wreszcie Nizinę zamieszkał element pontyjski np. małż amulik. Po prawy brzeg Odry doszedł element syberyjski np. puszczyk uralski.
W ciągu wieków wiele gatunków ongi na tych ziemiach bardzo pospoli­tych zostało przez człowieka doszczętnie wytrzebionych łoś, bóbr, ryś, żbik, wilk, niedźwiedź, z ptaków np. orzeł przedni i wiele innych.
Rzadkie są już dziś borsuki, wydry, głuszce i cietrzewie. Spotyka się jeszcze trochę sarn, lisów, kun, łasic, tchórzy, zajęcy, kuropatw, a z ptaków pospolite są szpaki, kosy, słowiki.
Na terenie Śląska wydziela się obecnie pewne okręgi faunistyczne, w tym w okolicy Wrocławia: Wzgórza Trzebnickie, Dolinę Odry, Nizinę Śląską i wchodzące już w skład Sudetów — Przedgórze.Urodzajne czarnoziemy, bogactwo lasów i liczne rzeki wzdłuż których biegły trakty komunikacyjne sprawiły, że od dawna okolice Wrocławia były terenem wzmożonego osadnictwa. Zbiegające się rzeki — Widawa, Oława, Ślęza i Bystrzyca zapewniały i ułatwiały obronę przed nieprzyjacielem, krzyżujące się zaś szlaki z północy na południe i z zachodu na wschód — ekspansję i handel. Puszczę, która ongi pokrywała te tereny szybko wykar-czowano i zamieniono na pola uprawne. W najbliższej okolicy Wrocławia większe skupiska leśne dotrwały do dziś jedynie w rejonie Wrocławia, a dalej w oleśnickim, w Grupie Ślęży i w dolinie Odry.
Pierwotne osiedla budowano głównie na kontaktach krain, w tym wypadku na granicy puszczy i na krawędzi płaskiej wysoczyzny opadającej ku dolinie Odry i jej dopływów. Tędy też biegły szlaki komunikacyjne. Zabudowę prowadzono równolegle do rzeki, a jedynie w miejscach przepraw i brodów — prostopadle, zgodnie z kierunkiem traktu przekraczającego wodę.
Budownictwo drewniane ustępowało miejsca późniejszemu budownictwu z kamienia i cegły. Osady zmieniały charakter; na urbanizację wywierają wpływ, zwłaszcza z końcem XVIII i na początku XIX w., przemiany społeczno-gospodarcze: szybki rozwój przemysłu, sekularyzacja majątków kościelnych, zniesienie pańszczyzny, regulacja gruntów i utrwalenie się stosunków kapitalistycznych na wsi. Rozwój Wrocławia jako ośrodka gospodarczego, kulturalnego i administracyjnego też nie był dla najbliższej okolicy bez znaczenia.
O pierwotnym, polskim charakterze osadnictwa świadczą m.in. polskie nazwy wsi, zachowane tu i ówdzie zabytki architektury wiejskiej oraz kształty wsi: wielodrożnica wieś wielodrożna, o nieregularnej sieci
ulic, zwarta, charakterystyczna dla obszarów dawno pozbawionych lasów; owalnica wieś owalna, głównie na ziemi oleśnickiej; ulicówki i okol-nice o długości do 1 km spotyka się zwłaszcza wzdłuż dawnego szlaku handlowego Strzelin—Wrocław—Milicz; z okresu niemieckiej kolonizacji pochodzą łańcuchówki. Wsie te są na ogół regularne, zabudowane po obu stronach drogi. Ich długość dochodzi do 3 km.

Both comments and pings are currently closed.

Comments are closed.