Pszczew

Pszczew

Wieś letniskowa, położona w rynnie jeziornej nad Jez. Miejskim zwanym też jez. Kochie, w pobliżu dwu innych jezior: Szarcz, przylegającego od pn. i Chłop – od pd. Nad osadą dominuje od pd. wysokie wzgórze, wznoszące się 101 m n.p.m. Wysoka Góra. Przez wieś biegnie szosa Międzyrzecz-Gorzycko do szosy T-8. Siedziba Urzędu Gminy.

Od zamierzchłych czasów długa rynna jeziorna, ciągnąca się od Kopanicy k. Wolsztyna aż po Wartę, stanowiła znaczną przeszkodę naturalną w komunikacji. Tylko kilka miejsc nadawało się tutaj do przeprawy. Jednym z nich był przesmyk między jeziorami Chłop i Miejskim w Pszczewie. Tędy wiódł we wczesnym średniowieczu trakt, zwany frankfurckim lub lubuskim. Tędy wędrowali kupcy ze wschodu na zachód, tędy wiele razy wdzierały się do Polski zaborcze wojska. Siady osadnictwa ciągłego w Pszczewie i jego najbliższej okolicy sięgają okresu rzymskiego. W odkrytej z tego okresu osadzie znaleziono pozostałości, świadczące o wytopie żelaza tzw. dymarki, tj. prymitywne piece hutnicze. Prowadzone w latach 1956-1959 prace wykopaliskowe pozwoliły odtworzyć system obronny, zabezpieczający przejście przez linię jezior. Główną warownią był gród, położony na półwyspie wrzynającym się w Jez. Miejskie od wsch. dziś półwysep Katarzyna. Otoczony był wałem drewnianym, wzmocnionym dodatkowo drewnianym zasiekiem. Na terenie grodu znaleziono duże ilości ceramiki, szczątki obuwia, narzędzia itp. Przy tym grodzie powstało podgrodzie, którego mieszkańcy trudnili się hutnictwem. Gród ten istniał zapewne od IX lub X do XII w., kiedy został zniszczony później już go nie odbudowano. Zniszczenia dokonała najprawdopodobniej wyprawa wojenna Fryderyka Rudobrodego w 1157 r., która dotarła aż pod Poznań. Drugi gród wznosił się na zach. brzegu jeziora – opodal dzisiejszego kościoła. Również i przy nim istniało podgrodzie, stanowiące zwarty kompleks osadniczy. Oba grody stanowiły bardzo ważne ogniwo w systemie obronnym pierwszych władców Polski. Na zapleczu Pszczewa znajdowały się grody położone na pd., broniące przejścia w Rybojadach. W oparciu o pszczewskie przejście powstał i rozwinął się w X w. ważny gród Piastów – Międzyrzecz. Pomimo zniszczenia grodu w XII w., Pszczew wcale nie stracił na znaczeniu. Trakt lubuski jeszcze długie wieki właśnie tutaj przekraczał bagnistą rynnę jeziora. Dopiero od niedawna główna szosa wiedzie przez Trzciel, a linia kolejowa przecina rynnę jeziora w Zbąszyniu. Od 1259 r. Pszczew stanowił własność biskupów poznańskich. W końcu tego wieku ustanowiono tu archidiakonat dzielony początkowo z Wronkami, obejmujący 60 parafii i sięgający aż po Odrę uposażeniem archidiakonii pszczewskiej był wtedy Giecz k. Poznania. Kazimierz Wielki w 1350 r. obdarzył osadę przywilejami, a przed 1412 r. Pszczew otrzymał prawa miejskie. Szkoła istniała w mieście od
1640 r., a szpital założył w 1566 r. biskup poznański Adam Konarski. W końcu XVIII w. miasto liczyło 581 mieszkańców. Po drugim rozbiorze Polski dobra pszczewskie zajął rząd pruski, sprzedając je obszarnikom niemieckim. W połowie XIX w. miasto liczyło 1810 mieszkańców. Pobudowanie linii kolejowych i dróg bitych omijających Pszczew przyczyniło się do jego upadku, aż do utraty praw miejskich włącznie w 1945 r..
Dla przeciwstawienia się akcji germanizacyjnej w 1877 r. powstał polski Bank Ludowy, który działał do 1939 r. Tworzyły się polskie organizacje społeczne i kulturalne. Do 1920 r. Pszczew znajdował się w granicach Wielkiego Księstwa Poznańskiego na równi z całą Wielkopolską, dopiero Traktat Wersalski oderwał wieś od Macierzy, przydzielając ją do Niemiec. Przed II wojną światową Pszczew był jednym z ośrodków polonijnych na terenie tzw. Pogranicza. Również okoliczne wsie zamieszkiwała polska ludność. W 1923 r. powstał w Pszczewie oddział Związku Polaków w Niemczech. W 1939 r. hitlerowcy aresztowali działaczy polskich i osadzili w więzieniach. Kilku zginęło w obozach koncentracyjnych. Armia Czerwona oswobodziła wieś 29 I 1945 r.
Dziś Pszczew jest spokojną osadą; ożywia się nieco latem, wraz z napływem wczasowiczów i turystów. Obok rolnictwa ludność znajduje tu zatrudnienie W kilku drobnych zakładach przemysłowych: tartaku, zakładzie wikliniarskim, gorzelni i ośrodku maszynowym; a także w Państwowym Gospodarstwie Rolnym.
Zwiedzanie. St. kol. położona jest na pn. „przedmieściu” Pszczewa – Jezierniku, nad jez. Szarcz. Jezioro Szarcz pow. 179 ha posiada bardzo dobre warunki do kąpieli. Znajduje się tutaj plaża i kemping. Idąc ze stacji do centrum mijamy zakład wikliniarski i tartak. Zakład wikliniarski przerabia rocznie ok. 700 t wikliny, a ok. 40% produkcji przeznacza się na eksport. Tartak przeciera rocznie 20 000 ms drewna. Za tartakiem, przy ul. Sikorskiego, w XIX w. znajdowała się słynna pszczewska „szkoła oszustów”. Oprócz edukacji adeptów tej sztuki produkowano tu różne narzędzia złodziejskie. Opowiada się w Pszczewie np. o złotym skarbie skradzionym w Berlinie, przechowywanym w czasie poszukiwań w mieście w garnkach… pod gotującymi się ziemniakami. Po drugiej stronie ul. Sikorskiego – szkoła -Pomnik Tysiąclecia, oddana do użytku w 1964 r. w niej mieści się schronisko młodzieżowe. Ul. Sikorskiego biegnie wzdłuż zach. brzegu Jez. Miejskie pow. 67 ha, głęb. 18,6 m. Nad jeziorem wznosi się – porośnięte krzewami bzu – stożkowe grodzisko wczesnośredniowieczne. Obwód jego stożka u podstawy wynosi ok. 120 m, wysokość nad taflą jeziora – ok. 20 m. Na szczyt stożka prowadzi droga w kształcie ślimacznicy. Grodzisko nazywane jest „Szwedzkim Okopem”. Z jego wierzchołka roztacza się rozległy widok na jezioro.
Nieco dalej wznosi się na małym wzgórzu kościół. Pierwszy kościół istniał najprawdopodobniej już od XIII w. przy obecnej drodze do Swiechocina. W 1446 x. biskup Andrzej z Bnina fundator wielu kościołów w Wielkopolsce zbudował nowy budynek w stylu gotyckim. Po zniszczeniu w latach 1632-54 biskup Szołdi-ski postawił budowlę w stylu późnorenesansowym. Przebudowa kościoła w końcu XIX w. pozbawiła go stylowego charakteru. W jednonawowym wnętrzu częściowo barokowe wyposażenie i obrazy z XVII w. Cennym zabytkiem jest obraz Matki Boskiej wśród aniołów z warsztatu poznańskiego, malowany na płótnie ok. 1630 r. W prawym bocznym przedsionku kościoła znajduje się tablica pamiątkowa ku czci mieszkańców Pszczewa, poległych na frontach I wojny światowej, wskazująca na znaczną przewagę polskich nazwisk. W ogrodzie plebańskim rosną stare drzewa: lipy i wiązy. Plebania barokowa z XVIII w. Nie opodal kościoła – dom ul. Sikorskiego 13, w którym w latach 1877-1939 mieścił się polski Bank Ludowy. Fakt ten upamiętnia tablica.
Następnie dochodzimy do prostokątnego Rynku – centrum dawnego miasteczka. Do dziś zachował się jego wydłużony kształt, narzucony warunkami naturalnymi od zach. miasteczko otoczone było podmokłymi łąkami, od wsch. zaś – jeziorem. Dom nr 71 zbudowany został w XVIII w. Pośrodku Rynku stoi w otoczeniu lip figura Sw. Józefa, ustawiona w 1899 r. przer ludność polską dla przeciwstawienia się akcji ustawienia niemieckiego pomnika cesarza Wilhelma. Naprzeciw budynku Urzędu Gminy leży głaz pamiątkowy, ustawiony w 1964 r. dla uczczenia bohaterów poległych w walkach o polskość.
Idziemy w kierunku pd. ul. Poznańską, z zabudową z przełomu XIX i XX w. Dalej ul. Zamkową mijamy po prawej ukrytą wśród starych drzew figurę Sw. Wojciecha z 1774 r., upamiętniającą miejsce dawnego kościoła. Na wzniesieniu mieszczą się zabudowania PGR-u. Drzewostan znajdującego się tu parku z przełomu XVIII i XIX w. jest bardzo urozmaicony. Rosną w nim wiązy, dęby, lipy, modrzewie, topole, platan. Dwór z początku XIX w. przebudowany w 1954 r.. W kierunku zach. widoczna jest Góra Szubie-nicza, położona w widłach dróg do Trzciela i Międzyrzecza. Z Góry tej rozległy widok na Pszczew i okolicę. Idąc od PGR-u drogą dalej na pd. dochodzimy po 1,5 km nad jez. Chłop. Skręcając z ul. Poznańskiej przed zabudowaniami PGR-u w lewo w ul. ZBoWiD, wysadzoną grubymi kasztanowcami, a potem drogą polną na rozwidleniu dróg Wzgórze Sw. Wojciecha – miejsce cmentarza, na którym grzebano ofiary epidemii; znajdują się tam stare nagrobki – krzyże Żeliwne – z XIX w. dochodzi się do półwyspu Katarzyna, wrzynającego się w Jez. Miejskie. Tutaj znajdowało się stare grodzisko pszczewskie. Do dziś widoczne są tam liczne zagłębienia – pozostałości po pracach archeologicznych z 1956 r. opisanych wyżej.

Both comments and pings are currently closed.

Comments are closed.