Z dziejów Kielc

Z dziejów Kielc

Niepodobna ustalić ani czasu powstania miasta, ani jego założyciela. O pochodzeniu samej nazwy świadczą tylko podania. Jedno z nich mówi, że polujący w puszczy Mieszko, syn Bolesława Śmiałego, miał znaleźć wielkie kły dzika i od nich dał nazwę nowo założonej wśród lasów osadzie. Inna wersja mówi, że na miejscu, gdzie dziś leży miasto, znaleziono w puszczy kieł jakiegoś przedpotopowego zwierza trzy łokcie długi, w kształ­cie szabli skrzywiony1. Niektórzy znowu usiłują wyprowadzić nazwę Kielce od góry skalistej w kształcie kolca, pośrodku miasta niegdyś ster­czącej. Stare kroniki utrzymują, że w XV w. zamiast nazwy „Kielce” spotykano „Klecę”, a „klec” oznacza w staropolskim języku le­piankę2.
Pierwsze wzmianki historyczne o Kielcach pochodzą z XI w. (r. 1081). W owych czasach szumiała wokół puszcza. Na niewielkich polanach w pobliżu wody miał swe siedziby człowiek. Osada leśna położona nad prądem Silnicy była zapewne targowiskiem, miejscem wymiany płodów leśnych, mięsa, skór, miodu na produkty rolnicze sąsiedniej krainy pól — obszarów nadnidziańskich.
Najdawniejszą historyczną budowlą Kielc był chyba modrzewiowykościółek Św. Wojciecha, którego powstanie historycy odnoszą do okresu od 1081 do 1101 r.
Początkowo teren byl własnością książęcą, podobnie zresztą jak po­łożone na innym krańcu puszczy świętokrzyskiej drugie stare targowi­sko — Tarczek. W Kielcach i w Tarczku istniały prawdopodobnie grody — kasztelanie książęce.
W w. XI, a może na początku XII, drogą nie znanego bliżej nadania Kielce wraz z okolicą przeszły w posiadanie biskupów krakowskich. Potwierdza to w pewnej mierze wzmianka Starowolskiego, że w dworku kieleckim zmarł po dłuższej chorobie biskup Gaudenty, czyli Radost, w r. 1141. W kronice Stencla z końca XII w. podano, że w r. 1159 Kielce były w czasie wojny zniszczone. Być może, iż po tej klęsce odbudował miasteczko Gedeon, o którym pod r. 1171 Długosz pisze, że w rozległych i od ludzi niezamieszkałych lasach zbudował miasto Kielce, a w nim kościół z ciosowego kamienia wytworny i ozdobny wystawił1. Bielscy i Kromer przesuwają datę założenia kolegiaty, drugiego z rzędu kościoła w Kiel­cach na 1173 r.
Jan Długosz wspomina o zniszczeniu dworów w Tarczku, Kielcach i Kunowie przez Konrada Mazowieckiego.
Wg innych historyków ucierpiały Kielce w czasie napadu Tatarów w r. 1241, kiedy to stoczono nieszczęśliwą bitwę u Chmielnika.
W r. 1354 Kazimierz Wielki na prośbę biskupa Bodzanty zrzekł się prawa poboru łudzi zbrojnych w dobrach kiełeckich. W ten sposób władza na tym terenie przeszła całkowicie w ręce biskupów krakowskich. W r. 1501 Fryderyk Jagiellończyk, bp krakowski nadał miastu herb2, przedsta­wiający tarczę czerwoną, a na niej złociste litery: „CK” (Civitas Kielcensiś) pod koroną.
W epoce Odrodzenia uzyskały Kielce nowy pałac, wystawiony przez znanego dyplomatę tych czasów, podkanclerzego Królestwa, Piotra Tomickiego.
W r. 1533 miasto otrzymało od Zygmunta I przywilej używania pełni praw krajowych i własnej jurysdykcji, a w r. 1535 prawo do trzech jarmarków w roku i targów w każdą sobotę, które w r. 1589 przeniesiono na wtorki. Zwyczaj ten utrzymał się do dziś.Do rozwoju miasteczka przyczyniło się też zapewne górnictwo oko­liczne. Wiadomo jest bowiem, że m. in. mieszczanie kieleccy brali w dzier­żawę od biskupów tereny górnicze, opłacając dziesięcinę (olborę) w uko­panej rudzie.
W r. 1638 na miejscu dawnego pałacu Tomickiego Jakub Zadzik herbu Korab, bp krakowski, rozpoczął budowę nowego okazałego pałacu w stylu Odrodzenia, który przetrwał do naszych czasów i dziś mieści biura Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej.
W czasie „potopu” szwedzkiego za Jana Kazimierza miasto i okolica były zniszczone. W r. 1702 w dniu 30 czerwca zajął miasto Karol XII idący przeciwko Augustowi II. W zamku kieleckim miał swą kwaterę do 9 lipca. W dniu 27 lipca 1789 r. Sejm Czteroletni uchwalił przejęcie dóbr biskupów krakowskich na własność skarbu Rzeczypospolitej. Z tą chwilą miasto przestało być własnością prywatną, zaczyna się nowy okres w jego historii.
W dziejach insurekcji kościuszkowskiej mają Kielce również swoje karty. Oto po nieszczęśliwej bitwie pod Szczekocinami, stoczonej w dniu 6 czerwca 1794 r., ciągnął tędy z wojskiem Tadeusz Kościuszko, podą­żając ku Warszawie. W dniu 9 czerwca wojsko rozłożyło się obozem na błoniach za miastem, obok drogi do kaplicy Św. Leonarda, sam zaś Naczelnik stanął kwaterą w domu zwanym „Wójtostwo”, położonym w rynku. Z obozu „przy Kielcach” wydał T. Kościuszko odezwę dato­waną 10 czerwca 1794 r.
Jak już wspomniano, po trzecim rozbiorze Polski Kielce znalazły się w zaborze austriackim, a od 1809 r. zostały włączone do Księstwa War­szawskiego.
W r. 1816 miasto stało się siedzibą władz województwa krakowskiego, i odtąd zaczyna się szybki jego rozwój. Wtedy powstała z inicjatywy St. Staszica Dyrekcja Główna Górnicza i Szkoła Akademiczno-Gór-nicza.
W połowie XIX w. były Kielce ośrodkiem życia kulturalnego okolicy, gdy osiadły tu od r. 1846 Tomasz Zieliński w swym domu przy ul. Zam­kowej zgromadził bogate zbiory i bibliotekę. Było tu około 400 obrazów, m. in. dzieła Diirera, Albano, Rembrandta, Dolabelli, Kostrzewskiego i Pilattiego. Biblioteka zawierała szereg „białych kruków”, jak Psałterz Gomółki z r. 1560, Postyllę Białobrzeskiego i Biblię Wujka, herbarze, dawne przywileje i inne. Zieliński gościł w swym domu artystów i zachę­cał ich do pracy. On to zaopiekował się młodym chłopcem z Bodzentyna, Józefem Szermentowskim, który stał się później znakomitym ma­larzem.
W latach czterdziestych ubiegłego stulecia rozwinął na tutejszym tere­nie swą działalność ks. Piotr Ściegienny, syn chłopa z niedalekiej wsi Bilczy. W r. 1844 Ściegienny organizował chłopów we wsi Krajno pod Łysicą. Po zdradzie został osadzony w więzieniu w Kielcach, a następnie skazany na śmierć. Po ułaskawieniu zesłano go na Syberię, skąd powrócił w r. 1869 i osiadł w Lublinie, gdzie zmarł w 1890r.
W 1. 1863—64 w okolicy Kielc rozwinęła się akcja powstańcza. Same Kielce, obsadzone przez silny garnizon carski były dwa razy alarmowane. Dnia 22 stycznia 1864 r. w rocznicę wybuchu powstania zjawił się tu oddział pod wodzą Krzywdy, zaś 2 lutego tegoż roku Rudowski stoczył pod miastem potyczkę. Na mogiłach powstańców za murami klasztoru na Karczówce stoi pamiątkowy krzyż.
W 1. 1874—-86 uczniem gimnazjum kieleckiego był Stefan Żeromski, urodzony w Strawczynie, nieco wcześniej uczył się tutaj „poeta Poni-dzia” — Adolf Dygasiński.
W pamiętnych dniach r. 1905 klasa robotnicza podejmuje walkę o wy­zwolenie narodowe i społeczne, a młodzież gimnazjalna rozpoczyna zmagania o szkołę polską.
W r. 1906 miasto czcząc zasługi wielkiego uczonego i miłośnika ziemi ojczystej Stanisława Staszica, ufundowało mu pomnik w głównej alei parku miejskiego. Na pomniku umieszczono słowa znakomitego męża: Paść może i naród wielki —zniszczeć nie może — tylko nikczemny.
W następnym roku powstał w Kielcach Oddział Polskiego Towarzy­stwa Krajoznawczego, którego zasługą jest założenie muzeum w 1908 r.
Najazd hitlerowski we wrześniu 1939 r. spowodował zniszczenie dworca kolejowego, zburzenie kilkunastu domów i śmierć wielu osób. Podczas okupacji wielu obywateli zostało zamordowanych lub zginęło w obo­zach śmierci.
Na miejscach straceń stoją obecnie pomniki: na Stadionie, przy ul. Urzędniczej i obok kościoła Św. Wojciecha.
W okolicach koncentrował się ruch partyzancki. Od sierpnia 1944 r. do stycznia 1945 r. miasto znajdowało się w strefie przyfrontowej.
W nocy z 11 na 12 stycznia 1945 r. rozpoczęła się z przyczółka sando­mierskiego zwycięska ofensywa wojsk radzieckich. W dniu 15 stycznia sforsowały one Wzgórza Daleszyckie i Dymińskie, a następnie wyzwo­liły miasto. Na pamiątkę wystawiono później pomnik na pl. Żeromskiego.
Po odzyskaniu niepodległości przystąpiono do usuwania zniszczeń wojennych i zaniedbań minionego okresu. Miejsce wilgotnych ruder zajmują nowoczesne bloki mieszkalne. Wyboiste bruki zwane pos­policie „kocimi łbami” są systematycznie zastępowane ulepszoną na­wierzchnią, głównie asfaltową. Urządzono szereg skwerków i zieleńców. Miasto rozbudowuje swój przemysł. Z Kieleckich Zakładów Wyrobów Metalowych rozchodzą się popularne pralki „Frania” oraz motocykle SHL. Nowoczesna piekarnia mechaniczna zaopatruje miasto i okolicę w dobre pieczywo. Powstała tuczarnia drobiu, duże zakłady mleczarskie, buduje się nowe zakłady przemysłu mięsnego. W 1962 r. oddano do użytku nowocześnie urządzony hotel.
Miasto może się pochwalić osiągnięciami na odcinku oświaty i kultury. Po odzyskaniu niepodległości wybudowano szereg przedszkoli, nowo­cześnie urządzonych szkół podstawowych (m. in. szkoła 1000-lecia), licealnych i zawodowych, powstało Studium Nauczycielskie, istnieje studium stacjonarno-zaoczne AGH.
Mają Kielce stały teatr im. St. Żeromskiego, Wojewódzką Bibliotekę Publiczną, Państwową Orkiestrę Symfoniczną.
W 1957 r. powstało Kieleckie Towarzystwo Naukowe, które ma już poważny dorobek.
Kielce są dziś symbolem rozwoju gospodarczego regionu.

Both comments and pings are currently closed.

Comments are closed.