Żyrardów i Żelazowa Wola

Żyrardów i Żelazowa Wola

Miasto ok. 39 000 mieszkańców nad rzeczką Pisią Gągoliną, przy linii kolejowej Warszawa-Koluszki.
Największe i najbardziej uprzemysłowione miasto woj. skierniewickiego. Przemysł włókienniczy, odzieżowy, maszynowy, spożywczy. Stolica polskiego lnu.
W 1833, w dobrach guzowskich należących do Łubieńskich, uruchomiona została pierwsza w kraju fabryka wyrobów lnianych. Kierownikiem technicznym został Filip de Girard, Francuz, wynalazca maszyn przędzalniczych, od nazwiska którego pochodzi nazwa miasta. Projektantem zakładów był arch. Jan Jakub Gay. W sąsiedztwie powstało osiedle dla pracowników. Fabryka żyrardowska rozwinęła się w 2 poł. XIX w. W 1871 budowa dużej osady robotniczej, na owe czasy wzorowej pod względem urbanistycznym i zagospodarowania. W 1883 w Żyrardowie miał miejsce pierwszy w kraju duży strajk robotniczy. Od 1891 uroczyste obchody święta 1 Maja. Masowy udział mieszkańców w rewolucji 1905—07. Przed I wojną światową największy na świecie zakład wyrobów z lnu i bawełny głównie na potrzeby carskiej Rosji. Fabryka zatrudniała ok. 9000 osób. Prawa miejskie od 1916. W okresie międzywojennym liczne strajki, manifestacje, starcia z policją. Od 1936 rozwój miasta i zakładów lniarskich. 12 IX 1939 zacięte walki jednostek 30 dywizji piechoty z armii „Łódź” dowodzonych przez gen. Leopolda Cehaka zm. 1962 w Nicei i oddziałami niemieckiej 19 dywizji piechoty. W czasie II wojny światowej ważny ośrodek konspiracji od 1940. Świadectwem walki i martyrologii jest 16 pomników i tablic pamiątkowych w różnych punktach miasta, mogiły rewolucjonistów, żołnierzy i partyzantów na cmentarzu. Po wojnie nastąpił rozwój przemysłu Zakłady Lniarskie im. Rewolucji 1905 są największą fabryką woj. skierniewickiego, budownictwa i gospodarki komunalnej. W zach. części Żyrardowa powstało duże Osiedle im. Stefana Żeromskiego. Przy ul. 1 Maja, głównej arterii miasta, stanęły pierwsze wieżowce mieszkalne. Od 1951 wychodzi tygodnik „Zycie Żyrardowa”. Wieloletnią wyjątkową aktywnością wykazuje się Towarzystwo Przyjaciół Żyrardowa. W budowie Osiedle Wschód oraz ciepłownia. Żyrardów szczyci się Orderem Sztandaru Pracy I klasy.

Spośród ponad 180 obiektów zabytkowych do najbardziej interesujących należy neogotycki kościół z pocz. XX w. projekt Józefa P. Dziekońskiego, dominujący w krajobrazie miasta. Przy pobliskiej ul. Dzierżyńskiego 34 dom, w którym mieszkał i tworzył Paweł Hulka Laskowski zm. 1946, pisarz i działacz oświatowy. Przy ul. Żymierskiego kościół neogotycki z 1891. Z tego samego roku pochodzi kościół ewangelicki przy ul. Żeromskiego. Na jej pn. skraju pierwszy w kraju nowoczesny tor kolarski, ośrodek przygotowań olimpijskich w kolarstwie torowym. Liczne domy tkaczy z XIX w. ul. Marchlewskiego, Kościuszki i 1 Maja z zachowanym układem urbanistycznym, d. budynkami dyrekcji i resursą tworzyć mają po rewaloryzacji unikalny w kraju skansen fabryczny. Przy ul. Mali-nowskiegao 1 w secesyjnym pałacyku z 1896 Karola Dietricha, właściciela zakładów, mieści się Muzeum Historii Ruchu Robotniczego Żyrardowa. W otoczeniu budynku park krajobrazowy z 2 poł. XIX w. W sąsiedztwie budynek bielnika z 1 poł. XIX w. Wiele cennych pamiątek przeszłości zobaczyć można w dziesięciu szkolnych Izbach Pamięci Narodowej.
Na zach. od miasta mieszane Lasy Guzowskie z partiami starodrzewu sosnowego i dębami — pomnikami przyrody. Tradycyjne miejsce wypoczynku mieszkańców Żyrardowa.ŻELAZOWA WOLA=Wieś nad Utratą, dopływem Bzury, granicząca od zach. z Sochaczewem. Miejsce urodzenia Fryderyka Chopina. Muzeum poświęcone kompozytorowi.
Na pocz. XIX w. Żelazowa Wola składająca się z 17 włók ziemi i niewielu zabudowań należała do Kaspra i Ludwiki Skarbków. W 1802 przyjęli oni na wychowawcę i nauczyciela swoich dzieci Mikołaja Chopina,
Francuza, który w 1806 pojął za żonę Justynę Teklę Krzyżanowską spokrewnioną ze Skarbkami. 22 II 1810 urodził się Fryderyk Chopin, w tym samym roku rodzina przeniosła się do Warszawy. Często jednak odwiedzali Żelazową Wolę, w której przyszły kompozytor niejednokrotnie spędzał wakacje. Po raz ostatni był w rodzinnej wsi w sierpniu 1830.
Dwór Skarbków spłonął podczas stacjonowania wojsk napoleońskich w 1812. Majątek Żelazowa Wola kilkakrotnie zmieniał właścicieli. W 1926 niszczejącą, przeznaczoną do rozbiórki oficynę, w której urodził się kompozytor wykupiono z rąk prywatnych. Przeprowadzone zostały gruntowne badania konserwatorskie i prace remontowe. W ten sposób powstał przytulny staropolski dworek, w którym w latach trzydziestych zgromadzono pamiątki związane z kompozytorem i jego epoką. Wnętrze zaprojektował arch. Lech Niemojewskł. Jednocześnie zaniedbany park nad Utratą z XVIII—XIX w. został w 1. 1932—37 przekształcony na romantyczny, „który chciał być godny muzyki Chopina”. Twórcą parku 7 ha, jedynego w swoim rodzaju, o wyjątkowo przemyślanej kompozycji, wypełnionego 10 000 krzewów i drzew, również egzotycznych, był arch. Franciszek Krzywda-Polkowski, twórca polskiej szkoły architektury krajobrazu ogrodowego.
Po II wojnie światowej opiekę nad dworkiem i parkiem przejął reaktywowany Instytut im. Fryderyka Chopina.
W 1949 w 100 rocznicę śmierci kompozytora otwarte zostało muzeum biograficzne. Ekspozycję zaprojektował arch. Mieczysław Kuźma. Wnętrze podkreśla styl i charakter epoki, w której żył i tworzył kompozytor. Zgromadzono liczne pamiątki; m. in. faksymile nut, laurki wysyłane do rodziców, kopie portretów rodziny Chopinów, list pisany w Żelazowej Woli w 1825. W saloniku muzycznym odbywają się koncerty z udziałem najwybitniejszych pianistów. Muzeum — Dom Urodzenia Fryderyka Chopina zwiedzać można codziennie, od maja do października, w godz. 9—18, w pozostałym okresie w godz. 10—17.
Z architekturą i wyposażeniem harmonizuje park będący prawdziwym ogrodem botanicznym. Ze względu na różnorodność drzew i krzewów, bogactwo roślinności, efekty kolorystyczne i krajobrazowe zachwyca w każdej porze roku. W pn. części obelisk wzniesiony w 1894 wg projektu Feliksa Żochowskiego, z inicjatywy kompozytora rosyjskiego Milija Bałakirewa. Drugi pomnik, dłuta Józefa Gosławskiego, odsłonięty został w 1969. Przed dworkiem popiersie artysty z 1968 wg projektu Stanisława Sikory.
Żelazową Wolę w 1. 1945—80 zwiedziło ponad 2 min gości z całego świata. We wsi bierze początek szlak turystyczny znaki zielone prowadzący do pobliskiego Kampinoskiego Parku Narodowego.

Both comments and pings are currently closed.

Comments are closed.