Enklawy buczyny karpackiej

Enklawy buczyny karpackiej

Na północnych, chłodnych i stosunkowo wilgotnych stokach w pół­nocnej części Sądecczyzny występują także enklawy buczyny karpackiej, która dominującą rolę odgrywa dopiero w Beski­dzie Sądeckim, Wyspowym oraz w paśmie Zimnego i Dubnego. Buczyna karpacka jest najbardziej charakterystycznym mezofilnym zbiorowiskiem leśnym piętra regla dolnego. Należy ona do najmłodszych zbiorowisk leśnych i rodowód jej nie przekracza 4 tys. lat. Wiele płatów ma jeszcze do dziś charakter naturalny. Najmniej zmienione lasy występują w źródliskowych kotłach położonych na północnych stokach pasm Radziejowej i Jaworzyny Krynickiej. Buki są w nich wysokie i gonne, a jodły jeszcze potężniejsze, w ob­wodzie przekraczające niekiedy 4 m. Odmienną postać przybiera buczyna czasami w grzbietowych partiach Jaworzyny. Buki są tam skarlałe i pokręcone przez wiatry, często od strony nawietrznej po­zbawione gałęzi. W najbardziej pierwotnych ostępach dno lasu zawalone jest spró­chniałymi kłodami, obrosłymi mchami i porostami. Już w drugim lub trzecim roku po obaleniu pnia pojawiają się na nich pierwsze gatunki skorupiastych porostów epifitycznych, a po nich dopiero wkraczają na pień porosty krzaczkowate, przeważnie z rodzaju chro­botek, oraz liczne gatunki mchów i wątrobowców. Drzewostan buczyny karpackiej zmienia się w zależności od wznie­sienia nad poziom morza i od ekspozycji. W niższych położe­niach przeważa jodła, wyżej panuje buk, chociaż i tam domieszka jodły może być czasem znaczna. Towarzyszą im jawor, wiąz górski i świerk. Krzewów w buczynie rośnie niewiele. Spośród nich na uwa­gę zasługuje chroniony wawrzynek wilczełyko, pyszniący się w lecie czerwonymi owocami. Najpospolitszymi roślinami runa są żywce -cebulkowy i gruczołowaty, żywokost sercowaty, kokorycz pusta, miodunka ćma, marzanka wonna i kilka gatunków paproci, a wśród nich narecznica samcza, paprotnik kolczysty i paprotnik Brauna. Wymienienie tych kilku gatunków zupełnie nie oddaje bogactwa florystycznego buczyny karpackiej, pełna bowiem lista objęłaby ok. 150 gatunków roślin zielnych. Większość ich rozwija się wczesną wiosną, w okresie lticdy buki pozostają jeszcze w stanie bezlistnym. Pierwsze pojawiają się delikatne białoseledynowe kwiaty śnieżyczek przebiśniegów, najwcześniejszych zwiastunów wiosny. Później las mieni się całą gamą kolorów, bo rośliny spieszą się z kwitnieniem, by w pełni wykorzystać promienie słoneczne, które po rozlistnieniu cieniodajnego buka będą docierać do dna lasu tylko w niewielkim stopniu. Mimo obfitego kwitnienia wiele z tych roślin rozmnaża się prawie wyłącznie na drodze wegetatywnej, za pomocą bulwek, pędów podziemnych i pędów nadziemnych. Najbardziej charaktery­stycznym gatunkiem w tej grupie roślin jest żywiec cebulkowy, któ­ry w dużym stopniu zatracił zdolność wydawania nasion i rozmna­ża się za pomocą bulwek, wykształcających się w kątach liści. Zawi­lec gajowy, kokoryczka okółkowa i czworolist pospolity wytwarzają podziemne kłącza niekiedy wielometrowej długości, na których po­jawiają się nowe rośliny. Nadziemne rozłogi spotykamy też u dą­brówki rozłogowej. W pełni lata niektóre rośliny tracą zupełnie części nadziemne – pojawiają się one dopiero na wiosnę następnego roku. Stałymi składnikami buczyny karpackiej są liczne gatunki epi­fitycznych mszaków i porostów obrastających pnie drzew. Najbo­gatsza flora porostów, licząca ok. 50 gatunków, żyje na pniach jawo­rów. Nie mniej licznie występują porosty epifityczne na bukach, zwłaszcza rosnących w wyższych położeniach. Najczęściej są to różne gatunki otwornic, misecznic i tarczownic. Na jodłach flora porostów jest znacznie uboższa. Równie bogato przedstawia się flora mszaków. Z rezerwatu w Ba-niskach znanych jest 38 gatunków wątrobowców i 89 gatunków mchów. Wśród nich tylko nieznaczny procent stanowią mszaki na­ziemne, większość natomiast rośnie na korze drzew. Znajdują się tutaj również rzadkie gatunki górskie, jak żebrowiec Cratoneurum decipiens, bezlist Buxbaumia viridis, żurawiec Catharinea hausknechtii, koimek Diphyscium sessile. Stały udział w fitocenozie buczyny karpackiej mają także grzyby. W ściółce leśnej reprezentowane są liczne gatunki gołąbków, mleczajów, zasłoniaków, muchomorów i podgrzybków. Odrębną florę mają gałązki opadłe z drzew, podobnie jak opadłe liście, będące sie­dliskiem wielu drobnych grzybków kapeluszowych. Największą rolę pełnią jednak te grzyby, których z powodu małych rozmiarów naj­częściej nie dostrzegamy, a które mają kapitalne znaczenie w roz­kładzie materii organicznej i użyźnianiu gleby. W obrębie buczyny można znaleźć niekiedy niewielkie enklawy z jaworem. Przeważnie występują one w miejscach zaścielonych gruchotem skalnym. W runie jaworzyn często rośnie miesiącznica trwała, bylina o liliowych, delikatnych kwiatach i dużych eliptycz­nych łuszczynach. Jedna z najpiękniejszych jaworzyn znajduje się w Barnowcu, w pobliżu istniejącego tam rezerwatu. Na glebach brunatnych zdegradowanych, najczęściej w obrębie regla dolnego, ale nierzadko także w piętrze pogórza występują kwaśne buczyny, charakterem roślinności zupełnie różne od buczyny karpackiej. W paśmie Radziejowej rosną w nich trzcinnik leśny i kosmatka olbrzymia oraz kilka innych gatunków charakte­rystycznych bądź dla mezofilnych buczyn, bądź też dla acidofilnych borów świerkowych. Charakteryzując lasy piętra pogórza i piętra regla dolnego nie można zapomnieć o lasach jodłowych. Są one wielce zróż­nicowane. Obok lasów o runie typowym dla buczyny karpackiej, występujących często w paśmie Jaworza i Modynia, spotyka się koło Krzyżówki nad Krynicą płaty z udziałem tojadu mołdawskiego i gatunków ziołoroślowych, np. z różą alpejską. Prócz tego na Są­decczyźnie występują acidofilne bory jodłowe, w których panuje przytulią okrągłolistna, a towarzyszą jej paprocie – podrzeć żebro­wiec i narecznica szerokolistna. Przypominają one swoim wyglądem bory jodłowe występujące w Górach Świętokrzyskich. Jedliny te spotykamy koło Starego Sącza, Mochnaczki, Tylicza, Ptaszkowej i na Pogórzu Sądeckim. Niekiedy masowo rozwija się w nich torfo­wiec Girgensona. W niewielkich płatach boru jodłowego koło Kąclowej rośnie pomocnik baldaszkowaty, który w górach należy do rzad­kości. W wyższych położeniach skład borów jodłowych wzbogaca się o gatunki górskie, np. koło Krynicy i Mochnaczki występuje podbiałek alpejski, kokoryczka okółkowa, a nawet liczydło górskie. Trafiają się także w Sądecczyźnie fragmenty kwaśnych jedlin, któ­rych runo złożone jest głównie z borówki czarnej i licznych boro­wych gatunków mchów. Runo niektórych drzewostanów koło Maszkowic, Januszowej i Kamionki wskazuje, iż należeć mogą one do tzw. dolnoreglowego boru jodłowo-świerkowego, spokrewnionego z górnoreglowym borem świerkowym.

Both comments and pings are currently closed.

Comments are closed.