Grodek i Grabówka

Grodek i Grabówka

Niegdyś miasto, obecnie wieś, położona nad rzeką Su­praślą, na skraju Puszczy Knyszyńskiej, w odległości 41 km na wsch. od Białegostoku.
W wieku XV był obronną osadą nadaną 2 poł. wieku XV wojewodzie kijowskiemu Iwanowi Chodźce, który wkrótce przybrał sobie imię i nazwisko Jana Chodkie­wicza. Gródek był ośrodkiem dużych dóbr stanowiących własność Jana Chodkiewicza jak i jego następców. Je­den z nich, Aleksander Chodkiewicz, w 1498 r. sprowa­dził do Gródka z Kijowa zakon bazylianów. W 1500 roku zakonnicy na skutek nieporozumień z otoczeniem prze­nieśli się do Supraśla. Od 1660 r. Gródek przeszedł w rę­ce Mniszchów, będąc już wówczas miastem, gdyż prawa miejskie otrzymał prawdopodobnie na początku wieku XVII. W następnym stuleciu Gródek należał do Potoc­kich, potem do Radziwiłłów, przy czym w dalszym ciągu stanowił siedzibę dużych dóbr nazywanych nawet hrab­stwem gródeckim.
W pobliżu Gródka w okresie powstania styczniowego została stoczona jedna z bitew na tym terenie, nazywa­na bitwą pod Waliłami 20 IV 1863 , w której uczestni­czył jako szef sztabu oddziału powstańczego i faktycz­nie dowodzący podczas boju — Walery Wróblewski.
Po przeprowadzeniu w 1886 roku linii kolejowej Bia-łystok-Wołkowysk, przebiegającej w pobliżu Gródka 2 km , nastąpił intensywny rozwój tej miejscowości. Pow­stały fabryki włókiennicze, których w 1890 r. było tu­taj 14. Mimo utraty praw miejskich w 1897 roku Gródek rozwijał się nadal jako osada fabryczna. W 1905 r. do­szło w tej miejscowości do krwawych zamieszek, dzia­łała SDKPiL. W 1918 r. powstały rady robotnicze i chłop­skie. Walka klasowa nie ustała również w okresie mię­dzywojennym. Miały miejsce liczne strajki i manifesta­cje pod kierownictwem KPZB. Mieszkańcy Gródka w okresie okupacji hitlerowskiej utworzyli komitet antyfa­szystowski, wspomagali partyzantów działających na te­renie Puszczy Knyszyńskiej. W uznaniu postawy miesz­kańców Gródek został odznaczony w 1977 r. Krzyżem Grunwaldu III klasy.
Najciekawszym obiektem Gródka jest dawne grodzi­sko znajdujące się przy ul. Zamkowej. Był tam w wie­kach XV i XVI dwór Chodkiewiczów. W centrum Gród­ka znajduje się rynek z trapezowatym układem ulic wywodzących się z dawnych traktów. W środku rynku jest cerkiew prawosławna stanowiąca ośrodek dekanatu. Zbudowano ją w miejscu, gdzie prawdopodobnie wznie­siono pierwszą w Gródku cerkiew ufundowaną przez Chodkiewiczów, już w XV w. Obecny budynek cerkwi murowany, na planie krzyża greckiego, z wieżą i ko­pułą na przecięciu naw, zbudowany został jako czwar­ta z kolei świątynia w latach 1882—1889. W 1942 r. uleg­ła ona spaleniu, po czym odbudowano ją i doprowadzo­no do obecnego stanu.
Wnętrze cerkwi bardzo bogate. Zwraca uwagę wysoki, trzykondygnacyjny ikonostas wykonany przez Ziembic-kiego w Choroszczy. W „carskich wrotach” 6 tond z wi­zerunkami 4 ewangelistów oraz NMP i Archanioła Ga­briela. W diakońskich: z lewej obraz przedstawiający św. Michała, z prawej — św. Stefana. W kopule liczne freski: MB w otoczeniu aniołów, Chrystus Pankrator i in., na ścianach naw i na sklepieniach — wizerunki świętych, symbole, dekoracje malarskie. Malowidła zo­stały wykonane przez prof. A. Stalony-Dobrzańskiego, J. Łotowskiego i Nowosielskiego. Szczególne zainteresowa­nie wzbudzają namalowane na ścianach nawy głównej, po obu jej stronach krzyże, których jest aż 30. Przedsta­wiają one w jaki sposób od najdawniejszych czasów wyobrażano sobie ten symbol religijny. Całość uzupeł­niają bogate witraże, sprzęty liturgiczne, księgi.
Zasługuje także na uwagę kaplica na cmentarzu pra­wosławnym; drewniana o konstrukcji zrębowej, kryta gontem, z ikonostasem.
Kościół katolicki zbudowano w 1936 r. jako kościół filialny. Parafię w Gródku erygowano w 1945 r. Świą­tynia wzniesiona na rzucie prostokąta, z wieżą. We­wnątrz w ołtarzu głównym, barokowym, obraz przedsta­wiający Madonnę na półksiężycu. Boczne ołtarze również barokowe.
Na cmentarzu żydowskim miejsce rozstrzelania miesz­kańców wsi Popówka, spacyfikowanej przez hitlerow­ców; w innym miejscu koło cmentarza skromna tablica upamiętnia miejsce, w którym hitlerowcy zamordowali 4 partyzantów.RABARKA-Miejscowość ładnie położona wśród lasów, w urozmai­conym terenie. Wieś oddalona około 15 km na wsch. od Siemiatycz. Nazwa wywodząca się prawdopodobnie od hrabara, czyli kopacza np. rowów, studni . Wieś i fol­wark znajdowały się w tej miejscowości już w XIX w. Folwark został rozparcelowany po 1893 r.
W pobliżu wsi Wzgórze Pokutników, na którym znaj­duje się około 7 000 krzyży ofiarnych, otaczających nieo­mal ze wszystkich stron cerkiew prawosławną. Krzyże przypominają, że prawdopodobnie w 1710 r., kiedy mo­rowa zaraza pozbawiła życia mieszkańców okolicznych wsi, ocaleli tylko ci, którzy poszli za „świętym” star­cem — wizjonerem na wzgórze, u stóp którego płynie źródełko. Każdy z ocalonych postawił na wzgórzu krzyż, dalsze, przeważnie drewniane przynieśli ci, którzy w póź­niejszym czasie pokutę tutaj czynili. Przed stu laty wzniesiono na Wzgórzu Pokutników cerkiewkę, a w 1947 r. przy cerkwi nauczycielka Maria Niekludowa za­łożyła jedyny w Polsce żeński klasztor prawosławny li­czący obecnie 20 mniszek. W budynku klasztornym znaj­duje się druga cerkiew. Klasztor utrzymywany jest wy­łącznie z pracy zakonnic, które rządzą się regułą św. Ba­zylego.
Cerkiew jest drewniana, na planie prostokąta, z dwu­pasmowym dachem i niewielką kopułą, wewnątrz pię­knie pomalowana.

GRABÓWKA-Wieś położona na skraju lasu Zielona, będącego frag­mentem Puszczy Knyszyńskiej, przy drodze nr 12 pro­wadzącej z Białegostoku w kierunku wsch. do Bobrow­nik. Zabudowa wsi w formie ulicówki znajduje się w większości przy drodze odchodzącej od drogi nr 12 w kierunku dzielnicy Białegostoku Wygoda. Istnienie wsi udokumentowane od 1674 r. Z uwagi na swoje położe­nie często odwiedzana przez turystów i mieszkańców Białegostoku. Dogodny dojzad autobusami MPK linii 14 . Na kolonu tej wsi w uroczysku „Wilczy Grąd” w okre­sie okupacji hitlerowskiej odbywały się masowe egze­kucje, których ofiarami byli działacze polityczni i spo­łeczni okresu władzy radzieckiej na Białostocczyźnie lat 1939—41 , członkowie ruchu oporu, ludność polska i białoruska, Cyganie i Żydzi. W 1944 r. specjalne Kom-mando 1005 odkopało zwłoki i spaliło na stosach, po­za jedną z mogił, kiedy ucieczka zatrudnionych przy niszczeniu zwłok Żydów uniemożliwiła bezpośrednio przed wyzwoleniem całkowite zatarcie śladów zbrodni. Obecnie na miejscu masowych zbrodni zarysy mogił, pa­miątkowy krzyż oraz bliżej szosy pełen wstrząsającego realizmu pomnik wykonany przez białostockiego rzeźbia­rza S. Wakulińskiego.

Both comments and pings are currently closed.

Comments are closed.