Rajsk i Rudka

Rajsk i Rudka

RAJSK
Wieś położona wśród pól i niewielkich lasów. Wymie­niana już w dokumencie z 1523 r., kiedy to została na­dana nieznanemu nam bliżej ziemianinowi bielskiemu. W okresie międzywojennym w Rajsku miały miejsce wy­stąpienia skierowane przeciw władzom sanacyjnym, do­szło do starć z policją. Podczas okupacji hitlerowskiej jeden z oddziałów partyzantki radzieckiej ostrzelał w po­bliżu wsi Rajsk przejeżdżający drogą samochód niemiec­ki, zabijając 4 osoby. W dniu 16 VI 1942 r. funkcjona­riusze żandarmerii niemieckiej i gestapo otoczyli wieś, zamordowali 149 osób, zabudowania spalili. Pacyfika­cja wsi Rajsk, jej związek z działalnością ruchu oporu w samej wsi, wielkie zasługi mieszkańców Rajska w walce z sanacją były podstawą przyznania tej wsi Krzy­ża Grunwaldu III klasy.
Cerkiew drewniana z wieżą i kopułą, zbudowana w XIX w.
Na miejscu straceń pomnik. W miejscowej szkole Izba Pamięci z ekspozycją poświęconą pacyfikacji wsi Rajsk.

RUDKA-Wieś położona nad niewielkim potokiem bez nazwy, w pobliżu kompleksu leśnego i rzeki Nurzec, w odległości 9 km od Brańska i 34 km od Bielska Podlaskiego.
Tędy przebiegał w XV w. szlak handlowy z Warszawy do Wilna i Mińska. Należy przypuszczać, że nazwę Rudka zawdzięcza wydobywaniu tataj i wytapianiu żelaza z ru­dy darniowej. Pierwsze wzmianki o Rudce datowane są na 1434 r. kiedy to nadano ją Pretorowi z Korczewa. Z 1576 r. pochodzą informacje o wydobywaniu rudy dar­niowej. Najpierw należała Rudka do Korczewskich, na­stępnie do Hlebowiczów, Kiszków, z których do większego znaczenia doszedł Mikołaj Kiszka, wojewoda podlaski, następnie do Ossolińskich, Wandy Jabłonowskiej i Potoc­kich. Rudka była ośrodkiem dóbr, w 1799 r. obejmujących 36 miejscowości.
Ossolińscy prawdopodobnie uzyskali dla Rudki prawa miejskie, wkrótce zresztą utracone. Stanisław August Poniatowski wydał przywilej mieszkańcom Rudki na 10 jarmarków.
W dniu 1 VII 1861 r. miały miejsce w Rudce rewolu­cyjne wystąpienia chłopów. Na wielkim wiecu chłopi do­browolnie opodatkowali się na rzecz walki, wzywając innych do solidarności i podobnych opłat, a także służ­bę dworską do porzucenia pracy. Bunt chłopów zakoń­czył się surowymi represjami zbiorowymi, publiczną chło­stą itp. karami.
Najcenniejszym zabytkiem Rudki jest pałac. Zbudo­wany został w 1783 r. jako późnobarokowy dwór; prze­budowany w latach 1913—14. W 1935 r. na skutek wza­jemnych nieporozumień między spadkobiercami z rodu Potockich podzielono pałac na 3 części wyburzając jego fragmenty. Od 1968 r. rozpoczęto odbudowę pałacu znaj­dującego się obecnie w posiadaniu Zespołu Szkół Rol­niczych.
Pierwszy kościół katolicki w Rudce został ufundowa­ny przez Korczewskich w 1442 r. w 1517 r. Zofia z Kor-czewskich Hlebowiczowa potwierdziła nadania dokonane przez jej poprzedników. Kościół został odnowiony w 1591 r. przez Aleksandra Ossolińskiego.
Obecny kościół z lat 1737—59 zbudowany w stylu ba­rokowym. Kościół otoczony murem z barokową bramą. Wewnątrz znajduje się interesujący portret Krzysztofa Radziwiłła z 1600 r., krucyfiks z XVII—XVIII w. oraz rzeźba Chrystusa o cechach ludowych. Na wieży dzwon spiżowy z 1594 r.
Zachowały się fragmenty dawnego rozplanowania miej­skiego wraz z rynkiem, dom administracyjny z 1830 r., magazyn drewniany z podcieniami, stajnie i magazyny dworskie z XVIII—XIX w., lamus drewniany, magazyn zbożowy obecnie młyn z 1852 r., przebudowany w 1921, oranżeria z 2 poł. XVIII w., chałupy wiejskie, kapliczki. Plebania drewniana z 1900 r.SAMUŁKI DUŻE-Wieś letniskowa położona malowniczo w dolinie rzeki Narwi. W pobliżu rozległe łąki nadrzeczne rozciągające się w kierunku wsch. i zach. Narew tworzy tutaj wiele odnóg, płynąc meandrami. W szuwarach gnieździ się ptactwo wodne.
Samułki Duże posiadają dobre warunki do wypoczyn­ku. Narew stwarza dogodne możliwości uprawiania węd­karstwa. Wieś służyć może również jako baza wypado­wa do wędrówek szczególnie szlakiem wodnym Narwi do Suraża, Łap, Tykocina, Wizny, Łomży. Można także zalecić wycieczki piesze do pobliskiej Strabli pałac Sta­rzyńskich, ogród włoski — Wyszek i Topczewa intere­sujące kościoły , Rajska Izba Pamięci, pomnik pomor­dowanych mieszkańców, cerkiew , lub dalsze kołowe, do Bielska Podlaskiego i Białowieży.
Wieś Samułki Duże była już wymieniana w dokumen­tach z 1524 r. Należała wówczas do parafii bielskiej. Na­zwę swą wzięła od cerkiewnego Samuiła, czyli Samuela.
Stacja PKP Strabla na linii Białystok—Bielsk Podla­ski — 7 km. Przystanek PKS w sąsiedniej wsi Filipy. Kwatery prywatne, informacje u sołtysa. Wyżywienie u miejscowych rolników lub we własnym zakresie.
SIDRA-Wieś letniskowa położona w pięknej okolicy, wśród polodowcowych wzgórz i dolin, nad rzeczką Siderką.
Sidra została założona na terenach dawnych puszcz: Nowodworskiej i Kuźnickiej, przez właścicieli tych te­renów — Wołłowiców. Przez kilka stuleci Sidra była ośrodkiem administracji dóbr, spełniała podobną rolę jak Knyszyn, czy też Goniądz. W 1535 r. Albert Marcin Gasz-tołd niektóre źródła podają, że Jan Gosztołd ufundował tutaj kościół drewniany. W połowie XVI w., gdy właści­cielami tej miejscowości byli Naruszewiczowie, w Sidrze skupiało się wielu innowierców, był zbór kalwiński. W 1566 r. staraniem Eustachego Wołłowicza, kanclerza wielkiego litewskiego Sidra otrzymała prawa miejskie, które utraciła na początku XX w.
W okresie międzywojennym Sidra liczyła około 1000 mieszkańców. Na skutek terroru okupanta i wymordo­wania Żydów, liczba ludności zmiejszyła się. Obecnie Sidrę zamieszkuje około 700 osób.
Kościół zbudowany wg proj. Piotra Pioli w 1783 r., w stylu klasycystycznym, na rzucie prostokąta. Fundatorem kościoła był hrabia Ignacy Potocki. Wewnątrz wystrój późnorenesansowy; interesujący obraz z 1664 r., malowa­ny na blasze.
Resztki ruin dawnego pałacu Potockich rozebranego w 1880 r. wraz ze zborem kalwińskim. Nie istnieje również synagoga.
Z Sidry można urządzać interesujące wycieczki do ta­kich miejscowości jak Siderka dawny park dworski z XIX w bardzo zniszczony oraz klasycystyczny kościół z 1825 r. , Zalesie murowany kościół z 1602 r. fundowany przez Hieronima Wołłowicza , Pawlowicze murowany zbór z 1610 r. fundowany przez Pawia Wołłowicza, pod­skarbiego litewskiego, przebudowany na szkołę i 2 oficy­ny z XIX w.

Both comments and pings are currently closed.

Comments are closed.