Położona ok. 30 km na południe od Katowic na skraju Kotliny Oświęcimsko- Raciborskiej, liczy dziś ponad 34 tys. mieszkańców. Jest to miasto zabytkowe, o wyjątkowej uro­dzie. Ziemia pszczyńska, będąc częścią Małopolski należała do państwa polskiego od jego początków. Prawa miejskie Pszczyna otrzymała w XIV w. Po podziale dzielnicowym otrzymali ją książęta raciborscy. W XIX w. Pszczynę dro­gą małżeństwa odziedziczyli hrabiowie Hochbergowie von Pless. Nowi właściciele niesławnie zapisali się w pamięci ludu. Podczas uwłaszczenia chłopów polskich drogą róż­norodnych machinacji stworzyli latyfundium o powierzchni 70 tys. ha. Dochody z posiadłości pozwalały na utrzymanie wspaniałego pałacu. Pałac ów jest jednym z najpiękniejszych obecnie muzeów w Polsce. Przebudowany w latach 1870—1875 z dawnego zamku przekształcił się w wytworny pałac. Wejście z ryn­ku prowadzi przez XVII-wieczną barokową Bramę Wybrań­ców. Z dawnej zabudowy zachowały się w dolnej kondy­gnacji gotyckie komnaty z XV w. Pałac położony jest w jednym z najstarszych na Śląsku parków o powierzchni 120 ha. Obecnie w 36-hektarowej części zamkowej utwo­rzono rezerwat przyrodniczy ze wspaniałymi okazami dę­bów, klonów i innych drzew liściastych. Obok pałacu — dworek z początków XIX w., tzw. Ludwikówka oraz skan­sen budownictwa miejskiego na pow. 2 ha z XVIII—XX w. Na cmentarzu grób biskupa wrocławskiego Bogedaina, Niemca z pochodzenia, wielkiego obrońcy mowy polskiej. W części miejskiej parku historyczne trzy dęby — spod których, po złożeniu przysięgi wyruszył do bitwy pierwszy oddział podczas powstania śląskiego. Opodal nich groby 9 Polaków rozstrzelanych przez Niemców w 1939 roku. Samo miasto, pomimo zaciekłych walk w 1945 r. i du­żych zniszczeń jest nadal cennym skupiskiem zabytków. Rynek i pobliskie uliczki zabudowane są kamieniczkami z XVIII i początków XIX w. W rynku ratusz z 1658 r. prze­budowany, niestety, w 1931 r. Najstarszym kościołem jest późnobarokowa świątynia Wszystkich Świętych. Jej pier­wotny charakter skutecznie zatarły późniejsze przebudowy. Na skraju parku stoi kapliczka „Bądź wola twoja”, przy której ponoć dopadła Henryka Walezego szlachta polska i prosiła go o zatrzymanie korony i powrót. Prośby jednak skutku nie odniosły, skąd i nazwa kapliczki. W odległości 5 km, w lasach pszczyńskich, niedaleko wsi Jankowice jest rezerwat żubrów założony w 1865 r. 4 km na południe od miasta rozciąga się Jezioro Goczałkowic-kie. Nad północnym brzegiem powstanie w przyszłości 5 ośrodków wypoczynkowych. Muzeum Wnętrz Pałacowych — Pszczyna-Zamek. W sali lustrzanej koncerty. Czynne: od maja do października wtorki, środy w godz. 9—17, czwartki, piątki, soboty w godz. 9—15, niedziele w godz. 9—16, od listopada do kwietnia — wtorki, środy w godz. 10—17, czwartki, piątki, soboty, niedziele w godz. 10—15. Skansen ZAGRODA WSI PSZCZYŃSKIEJ Pszczyna-park. Czynne codziennie z wyjątkiem poniedziałków w zimie w godz. 10—14, w lecie w godz. 10—15, niedziela w godz. 10—16.Położony w Kotlinie Oświęcimsko- Raciborskiej na wys. 188 m nad Odrą, liczący obecnie około 52 tys. mieszkań­ców, jest miastem o bogatej historii związanej z polskim oporem przeciwko germanizacji i z zachowanymi wieloma zabytkami. Dogodne położenie zachęcało do osadnictwa. Pierwsza wzmianka pisana o Raciborzu pochodzi z 1108 r. W 1177 r. stał się Racibórz stolicą księstwa obejmującego początko­wo Górny Śląsk. Po śmierci ostatniego księcia piastow­skiego z linii opolskiej, Jana II, objęli go w posiadanie Hohenzollernowie, a później Habsburgowie. Najgorszy okres — to panowanie Prus od 1740 r. Prusacy nie zdołali pognębić polskiej ludności. W 1846 r. wprowadzono język polski do szkół, działało Śląskie Towarzystwo Pomocy Nau­kowej, istniała polska księgarnia i redakcja NOWIN RACI­BORSKICH. Raciborzanie walczyli w powstaniach śląskich, podczas plebiscytu okupacyjne oddziały włoskie krwawo stłumiły tu wielkie polskie manifestacje. Dopiero po za­ciekłych walkach w 1945 r. i zniszczeniu 60 proc. miasta przez hitlerowców Racibórz wrócił do Macierzy. Obecnie rynek zdobią odbudowane renesansowe kamie­niczki. W miejscu starego ratusza stoi późnobarokowa sta­tua maryjna 1727 , przy ul. Mickiewicza — kościół para­fialny ufundowany przez Mieszka III, księcia cieszyńskie­go w 1286 , w przeciwległym końcu rynku — kościół po-dominikański Sw. Jakuba z przełomu XIII/XIV w. . Przy ul. Gimnazjalnej obok zabytkowych kamienic — dawny kościół dominikański, gotycki, przebudowany w 1827 r. obecnie muzeum . Podczas remontu odkryto pod tynkiem średniowieczne freski. Przy ul. Długosza — fragmenty mu­rów obronnych i baszta więzienna z XIV i XV w. Za Odrą na miejscu pradawnej warowni znajduje się zamek z XIII w., częściowo zachowany. Najciekawszym fragmentem te­go obiektu jest kaplica zamkowa, cenny zabytek gotyku. W 1609—1631 przy okazji rozbudowy zmieniono charakter zamku na renesansowy. W zbiegu ul. Rudzkiej, Zamkowej i Bosackiej — statua barokowa Sw. Jana Nepomucena. W dzielnicy Stara Wieś na pl. Wolności ciekawostką przyrodniczą jest głaz narzutowy z II zlodowacenia. Na pl. Mostowym, przy Odrze wzniesiony został pomnik Matki Polki, upamiętniający nieugiętą, patriotyczną posta­wę kobiet tej ziemi w okresie germanizacyjnego naporu pruskiego i ludobójczej polityki hitlerowskiej.RYBNIK-Położony nad rzeką Nacyną, na wys. 240 m, liczy dziś około 115 tys. mieszkańców i jest jednym z głównych miast Rybnickiego Okręgu Węglowego, centrum wydobycia cen­nego węgla koksującego. Już w X w. było tu osiedle rybackie. Prawa miejskie otrzymał najwcześniej ze śląskich miast, bo już w 1214 r. Po śmierci księcia Jana od 1522 r. — miasto w rękach Hab­sburgów. W 1788 r. Rybnik kupiły Prusy. W średniowieczu były tu liczne kuźnie. W 1922 r. Rybnik wrócił do Macie­rzy. Szczególnie mocno w dziejach tego grodu zapisały się bohaterskie walki stoczone przez żołnierzy Armii KRAKÓW we wrześniu 1939 r. Obecnie po zniszczeniach wojennych nie ma już śladu, miasto szybko się rozbudowuje. Z pietyzmem dba się o stare miasto. W rynku stoi klasycystyczny ratusz z 1822 r. Przy ul. Kopernika — dawny zamek piastowski z XIII w., po przebudowie w XVII i XVIII w. w stylu barokowym i klasycystycznym. Przy ul. Gli­wickiej stary cmentarz i kaplica cmentarna z XV w. oraz pomnik ku czci pomordowanych podczas ewakuacji obozu więźniów Oświęcimia.