Województwo katowickie położone w południowej Pol­sce w dorzeczu dwóch największych rzek kraju — Wisły i Odry, zajmuje obszar o powierzchni 6650 km kw., stano­wiący 2,1 proc. powierzchni kraju. Obejmuje ziemie Gór­nego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego oraz niewielką część historycznej Małopolski. Od północy graniczy z wojewódz­twem częstochowskim, od wschodu — z miejskim woje­wództwem krakowskim i kieleckim, od południa z woje­wództwem bielskim i Czechosłowacją granica państwowa , a od zachodu z województwem opolskim. Warunki naturalne regionu nadają mu w przeważającej części charakter wyżynny. Większość obszaru zajmuje Wy­żyna Śląska. Na południu województwo wchodzi na tereny równinnych kotlin — Raciborskiej i Oświęcimskiej; wschod­nia granica przebiega przez jedną z najbardziej malowni­czych jednostek krajobrazowych — Wyżynę Krakowsko–Częstochowską, której środkowa część wchodzi w skład województwa. Wyżyna Śląska to obszar o powierzchni ok. 5500 km kw., o urozmaiconej rzeźbie i ciekawej budowie geologicznej.Od południa ogranicza ją Kotlina Oświęcimska, od północy i wschodu kuesta jurajska Wyżyny Krakowsko-Częstochow­skiej, a od zachodu Nizina Śląska. Osady paleozoiczne, przede wszystkim karbon, są podstawowymi utworami geo­logicznymi wyżyny i tworzą wielką nieckę węglową, po­ciętą licznymi uskokami. Na skałach karbońskich zalega wapień muszlowy, z którego zbudowane jest pasmo wznie­sień długości ok. 130 km. Nad poziom położonych na po­łudniu od nich karbońskich płaskowyży: katowickiego i mi-kołowskiego wznoszą się izolowane wzgórza wapienne. Na północy zalegają łupki ilaste i piaskowiec, przez które wy­żłobiła sobie dolinę Mała Panew. Ponieważ w trzeciorzędzie wyżyna była lądem, została ona kilkakrotnie zrównana. Najstarsze utwory występują na najwyższych punktach w poziomie około 370 m npm. Rzeki wyżyny zbiegają się wachlarzowato do dawnej zatoki morza trzeciorzędowego. Przez Wyżynę Śląską przeszły dwa zlodowacenia, pozostawiając po sobie w zagłębieniach te­renu grube, nieraz na kilkadziesiąt metrów, powłoki piasku. Tworzą one obecnie wielkie pola nieużytków, nagich, lot­nych piasków pozbawionych roślinności. Występują one koło Siewierza i Starczynowa oraz na północ od Olkusza. Te ostatnie noszą nazwę Pustyni Błędowskiej. Jest to naj­większy w Polsce obszar nagiego piasku o długości 8 km i szerokości około 4 km. Przez środek Pustyni Błędowskiej przepływa wąską doliną Biała Przemsza, której wody umoż­liwiają wegetację wąskiemu pasowi roślinności. Piaski błę­dowskie położone na wysokości około 310 m npm sięgają dość głęboko do 45 m i łatwo przepuszczają wodę. Z tego też powodu okolice te są bardzo ubogie w wodę i są miejs­cem fenomenów przyrodniczych — ginących rzek. Głównym — choć nie jedynym — bogactwem natural­nym wyżyny jest węgiel kamienny, który stał się przyczy­ną i podstawą rozwoju regionu. Całość zagłębia węglowe­go obejmuje obszar 5400 km kw. sięgając poza granice kra­ju, do Czechosłowacji. Do Polski należy 4450 km kw. Po­kłady węgla mają różną miąższość, dochodząc w okolicach Dąbrowy Górniczej nawet do grubości 16 m. Na różnej też głębokości zalegają. W niektórych miejscach, dzięki dyslo­kacji warstw, wychodzą nawet na powierzchnię, w innych, szczególnie w południowej części schodzą na kilkaset me­trów w głąb ziemi, a czasem nawet przekraczają 1000 m. Ogromne zasoby kryje szczególnie ziemia rybnicka, na po­łudniu województwa. W rejonie tym występuje najcen­niejszy rodzaj węgla, tzw. gazowo-koksowy. Ogólne zasoby obliczane są na około 7 miliardów ton. Węgiel kamienny zaczęto wydobywać dopiero pod ko­niec XVIII w. Górnictwo węglowe rozwinęło się tak, że stało się dominującą cechą regionu. Kopalnie węgla sku­piają się w wąskim stosunkowo paśmie między Dąbrową Górniczą i Gliwicami oraz na południu, w rejonie Rybni­ka, gdzie powstał Rybnicki Okręg Węglowy. Jednak nie węgiel był początkiem tradycji górniczych. Jednym z naj­starszych ośrodków górniczych są okolice Olkusza, gdzie zalegają pokłady rud ołowiu z niewielką domieszką srebra oraz rud cynkowych w dolomitach kruszconośnych. Już w XIV w. wydobywano tu galenę PbS z domieszką sre­bra. W XIX w. rozpoczęto także eksploatację rud cynku. Kruszce te występują również w okolicy Tarnowskich Gór. Na Wyżynie Śląskiej są także niewielkie pokłady węgla brunatnego występującego w okolicach Zawiercia, soli w rejonie Jastrzębia Zdroju, Żor i Goczałkowic oraz siarki w wąskim pasie od Olkusza aż poza Dąbrowę Górniczą. Północna granica województwa biegnie wzdłuż dwóch mniejszych jednostek regionalnych wyróżnionych w Wyży­nie Śląskiej: Obniżenia Warciańsko-Prośnieńskiego zaczy­nającego się w okolicy Zawiercia oraz Progu Woźnickiego, w szerokiej dolinie Małej Panwi. Idąc dalej na południe napotykamy najwyższą część wyżyny — Garb Tarnogór-ski, który maksymalną wysokość — 400 m npm — osiąga na położonej już poza województwem Górze św. Anny. W kierunku wschodnim wysokości obniżają się, nie prze­kraczając w środkowej części garbu, między Pyskowicami i Strzelcami Opolskimi, 250 m npm. Najbardziej urozmai­coną rzeźbę ma wschodnia część garbu, położona w wo­jewództwie. Na wysokości ok. 300—340 m npm leży pły­ta wapienna o ponad 20-kilometrowej szerokości, pocięta w poprzek dolinami Białej i Czarnej Przemszy oraz Bryni-cy. Najwyższym wzniesieniem tej części garbu jest Góra Sw. Doroty — 382 m — na północ od Dąbrowy Górniczej. Karbońskie płaskowyże w okolicach Katowic i Mikoło­wa nazwane zostały Górnośląskim Okręgiem Przemysło­wym. Nazwa ta weszła do powszechnego użycia, także w dokumentach i literaturze naukowej, po 1953 r. Jest to zresztą jedyna nazwa nieprzyrodnicza określająca jed­nostkę geograficzną. Ta część Wyżyny Śląskiej została bo­wiem tak przekształcona w wyniku działalności człowieka, że formy terenu, gleba, stosunki wodne i roślinność uległy zasadniczym przeobrażeniom, dalekim od ich pierwotnego kształtu. Jest to jedyny teren w Polsce, na który gospo­darka wywarła tak przemożny wpływ. Na stosunkowo nie­wielkim obszarze skupionych jest wiele miast, liczących po­nad 100 tysięcy mieszkańców, które w większości powsta­ły i rozwinęły się w ciągu ostatnich 100 lat. Tu też leży stolica województwa — Katowice. Najdalej na południe wysuniętą jednostką Wyżyny Ślą­skiej jest dość silnie pofałdowany Płaskowyż Rybnicki. Są­siadują na nim uprawne pola z kopalniami węgla kamien­nego. Niecka węglowa pokryta jest tu utworami mioceń­skimi o grubości przekraczającej nieraz 200 m. Wyżyna Krakowsko-Częstochowska od źródeł Warty pod Kromołowem koło Zawiercia na północy aż po Wolbrom na południu wchodzi w skład województwa katowickiego. Tu, pod Ogrodzieńcem znajduje się najwyższe wzniesienie województwa i Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej — Góra Zamkowa 504 m npm . Wyżyna, zbudowana z twardych, lecz rozpuszczalnych przez wodę wapieni, jest obszarem fascynujących zjawisk krasowych. Usiana ostań­cami i poprzecinana głębokimi dolinami rzek, o bogatej rzeźbie terenu. To niewątpliwie jeden z najciekawszych krajobrazowo terenów, cel pieszych wędrówek i wycie­czek nie tylko mieszkańców najbliższych okolic.Kotlina Oświęcimska, której część zajmuje południowy skraj województwa, to jeden z najbardziej zielonych te­renów regionu. Środkiem kotliny płynie Wisła, która mię­dzy Strumieniem a Goczałkowicami została spiętrzona, two­rząc największy w województwie zbiornik wodny. Kotlina Raciborska, przez którą płynie górna Odra to najdalej na południe i zachód wysunięty obszar wojewódz­twa. Jej dno wypełnione piaskami leży około 200 m poni­żej otaczającej ją od północy Wyżyny Śląskiej.