Niegdyś miasto, obecnie wieś położona nad Narwią, na lewym wyższym jej brzegu. Liczy około 2.000 miesz­kańców. Prawa miejskie utracił Tykocin w 1950 r. Jest on największym barokowym zespołem urbanistyczno–architektonicznym w woj. białostockim. W pobliżu znaj­dują się niewielkie lasy; największe noszą nazwę Stel­machowskich.
Początkami swoimi Tykocin sięga prawdopodobnie
XI w., kiedy to u przeprawy przez rzekę książęta ma­zowieccy zbudowali gród obronny. Wspomina się, że ist­niała tutaj pierwotnie osada jaćwieskiego plemienia Zliń-ców, lecz brak jest na to potwierdzenia w dokumentach. Obok grodu osiedli rzemieślnicy i kupcy. W wiekach XI—XIV do rejonu Tykocina dotarło osadnictwo mazo­wieckie, które przekroczyło Narew i sięgnęło w kierunku pn.-wsch., aż do źródeł rzeki Kumiałki i Brzozówki. Gród tykociński znajdował się prawdopodobnie w tym miejscu, gdzie w późniejszym czasie wzniesiono dwór starostów tykocińskich, to znaczy na terenie z natury obronnym, na wzniesieniu ponad rozlewiskami rzeki, gdzie obeonie znajdują się ruiny zamku. Gród tykociński prawdopodob­nie wyglądał tak jak inne budowle, otaczała go palisada, wał ziemny, zamiast fos były bagniska i rzeka. Z grodem tykocińskim nie należy utożsamiać grodziska wraz z cmentarzyskiem położonym w odległości około 3 km od Tykocina, przy trasie do Jeżewa, gdyż nie jest ono obiek­tem związanym z początkami tej miejscowości.
Wiarygodne przekazy źródłowe odnoszące się do po­czątków Tykocina pochodzą z lat 1414—25. Są to do­kumenty wystawione przez księcia mazowieckiego Ja­nusza Starszego, na mocy których książę ten nadał młyn w Tykocinie Henrykowi Szmeytowi z Torunia i wójto­stwo Piotrowi z Gumowa. W 1425 r. ten sam książę na­dał Tykocinowi prawa miejskie. Kiedy Tykocin został wcielony do Litwy książę litewski Witold potwierdził Piotrowi z Gumowa wójtostwo.
W 1433 r. Tykocin został nadany przez księcia Zygmun­ta Kiejstutowicza staroście smoleńskiemu Janowi Gasz-tołdowi. Gasztołd hojnie uposażył kościół św. Trójcy, który od 1437 r. znajdował się w Tykocinie, w miejscu gdzie obecnie jest cmentarz. W 1440 r. nastąpiło potwier­dzenie nadanych Tykocinowi wcześniej praw miejskich.
Marcin Gasztołd był fundatorem klasztoru bernardynów w Tykocinie zbudowanego w latach 1479—80, w miej­scu obronnym wśród bagien, na jednym z wzniesień, w pobliżu zamku obronnego. Zamek ten wzniesiony przez Gasztołdów został spalony w 1522 r. przez Radziwiłłów, podczas dokonanego przez nich najazdu na Tykoc.n z po­bliskiego Waniewa. W tym samym roku na „Kaczorowie” osiadło 10 rodzin żydowskich z Grodna, które pobudo­wały kramy, wzniosły bożnicę, założyły cmentarz. Praw­dopodobnie Marcin Gasztołd ufundował także w Tyko­cinie cerkiew prawosławną obecnie nie istniejącą. Ostat­ni z rodu Gasztołdów, mąż Barbary Radziwiłłówny, zmarł bezpotomnie w 1542 r. Wówczas wdowa po nim, Barbara wyszła powtórnie za mąż za Zygmunta Augusta. Tykocin wraz z jej ręką przypadł Zygmuntowi Augustowi, który utworzył tutaj starostwo i leśnictwo.
Starostą został były sekretarz Zygmunta Augusta Łu­kasz Górnicki autor „Dworzanina”, twórca wielu rozpraw filozoficznych i politycznych. Swój dworek miał w pobli­skich Lipnikach, zmarł w klasztorze bernardynów i przed klasztorem został pochowany.
Na polecenie Zygmunta Augusta architekt Hiob Bret-fus zbudował w Tykocinie zamek. W zamku tym — po­dobno bardzo pięknym — znajdował się główny arsenał królewski, skarbiec i biblioteka. Tykocin w tym czasie szybko rozwijał się, bogacąc na handlu zbożem i innymi towarami był tutaj port rzeczny . W 1569 r. Tykocin przeszedł do Korony. Poza Zygmuntem Augustem w Ty­kocinie przebywali nieraz Zygmunt III Waza i Włady­sław IV.
W 1634 r. kolejny starosta tykociński Krzysztof Wie­siołowski, marszałek wielki litewski założył w Tykocinie przytułek dla inwalidów wojennych.
W 1657 r. Szwedzi opanowali zamek i miasto. Schronił się tutaj pod opiekę załogi szwedzkiej Janusz Radziwiłł. Wojska litewskie dowodzone przez Pawła Sapiehę pró­bowały odzyskać utraconą warownię. Podczas oblężenia zamku zmarł Janusz Radziwiłł. JW momencie ostatecznego szturmu, gdy już wojska polskie wdzierały się do zamku, został on wysadzony w powietrze przez Szwedów.
W 1661 r. sejm nadał na własność starostwo tykociń-skie Stefanowi Czarnieckiemu, hetmanowi polnemu. Czarniecki podarował starostwo swej córce Aleksandrze, która była zamężna za Janem Klemensem Branickim. Wnuk wspomnianego Branickiego Jan Kazimierz, który na cześć dziada jako drugie imię przybrał Klemens przy­czynił się do rozwoju Tykocina oraz poczynił wiele zmian w założeniach urbanistycznych miasta.
Ponowne zahamowanie rozwoju miasta nastąpiło po trzecim rozbiorze Polski, gdy Tykocin został włączony do Prus. Uległ zniszczeniu najpierw przez pożar, na­stępnie podczas walk, jakie miały tutaj miejsce w 1807 r. między wojskami pruskimi i francuskimi. Podczas po­wstania listopadowego w dn. 21V1831 r. doszło w tym mieście do bitwy między oddziałami polskimi a tyłowy­mi ugrupowaniami carskich gwardii. Jeszcze na długo przed wybuchem powstania styczniowego w Tykocinie były organizowane podniosłe manifestacje patriotyczne na placu przed pomnikiem Czarnieckiego. Zorganizowa­ny wówczas Komitet Obywatelski spowodował, że liczni mieszkańcy miasta i okolicznych wsi znaleźli się w sze­regach powstańczych.
Do upadku Tykocina przyczyniło się ominięcie go przez linię kolejową, a następnie przez szosę, chociaż burmistrz Tykocina Fr. Otto, w 1843 r. budując szosę do Jeżewa usiłował już wtedy nadrobić niedostatki komunikacyjne Tykocina.
W okresie międzywojennym liczba ludności wzrosła do 3.400 osób. Znaczne straty poniósł Tykocin w czasie II wojny światowej. Już w dniu 5 VIII 1941 r. około 2.000 mężczyzn, kobiet i dzieci narodowości żydowskiej zostało rozstrzelanych w Lesie Stelmachowskim. W dn. 27 V 1944 r. w związku z bitwą pod Radulami stoczoną przez oddział partyzancki AK dowodzony przez „Kara­sia” Tadeusza Westfalda z Niemcami, wszyscy dorośli mieszkańcy Tykocina zostali zabrani do obozów koncen­tracyjnych, skąd większość z nich nie wróciła. Miasto zostało wyzwolone w dn. 11 VIII 1944 r. przez oddziały 3 armii 2 Frontu Białoruskiego. W związku ze znacznym zmniejszeniem liczby ludności w 1950 r. utraciło prawa miejskie. Obecnie spełnia rolę centrum handlowo-usługo­wego, a także jest znaną miejscowością turystyczną.
Zabytkowy jest układ urbanistyczny miasta, którego centrum stanowi rynek, obecnie pl. Stefana Czarniec-ckiego. Jego kształt zbliżony jest do trapezu. Osiowość kompozycji przestrzennej sprawia, że jest on typowym placem barokowym.
Ruiny zamku Zygmunta Augusta. Został zbudowany na miejscu dawnego grodu mazowieckiego na piaszczy­stej kępie wśród bagien oraz na miejscu skromnego zamku zbudowanego przez Jana Gasztołda, spalonego w 1522 r. Była to gotycko-renesansowa warownia o kształ­cie rombu i bokach około 70 m z dużym wewnętrznym dziedzińcem z 2 studniami, otoczonym 4 skrzydłami i 4 półokrągłymi basztami w narożach, w tym jedna słu­żąca jako klatka schodowa. W XVII w. wokół murów zbudowano także fortyfikacje ziemne typu holenderskie­go posadowione na palach i ruszcie z gałęzi. Zamek uległ zniszczeniu w styczniu 1656 r. Obecnie zabezpieczo­ny w formie trwałej ruiny.
Zespół kościelno-klasztorny znajdujący się we wsch. pierzei rynku. Posiada układ przestrzenny charaktery­styczny dla świeckich założeń pałacowych XVIII w. Na osi placu kościół św. Trójcy. Zbudowany w stylu baro­kowym w latach 1742—49 przez arch. francuskiego Cou-stou. Jest budowlą murowaną, z cegły palonej, otynko­waną, trójnawową, z prezbiterium nieco niższym od głównej nawy.
Wyniosła elewacja frontowa, dwukondygnacyjna, zwień­czona jest trójkątnym szczytem. Do boków fasady przy­legają wysunięte arkady w rzucie ćwierćkolistym łączące kościół z wieżami. Utworzony przez arkady i wieże dzie­dziniec zamknięty jest od rynku ażurowym żelaznym ogrodzeniem z bramą na osi, z murowanymi filarami i popiersiami 4 ewangelistów dłuta J. Ch. Redlera.
Kościół posiada bardzo interesujące wnętrze. Ołtarze, ambona, chrzcielnica, konfesjonały, organy, lichtarze, wy­konane zostały w latach 1749—1750. Ołtarz główny ba-rokowo-rokokowy z drewna sosnowego cały pozłacany, z obrazem przedstawiającym św. Trójcę, pędzla Szymona Czechowicza. Obok obrazu znajdują się naturalnej wiel­kości figury św. św. Piotra i Pawła. Ołtarze boczne drew­niane, polichromowane, złocone, utrzymane w stylu ro­kokowym, posiadają obrazy olejne autorstwa S. Czecho­wicza są również przypisywane S. A. Mirysowi lub jego bratu .Organy rokokowe drewniane, polichromowane
1 złocone, z rzeźbami: na wieży środkowej króla Dawida grającego na lirze, na skrajnych — aniołów. Polichromia barokowo-rokokowa zachowana w nawie głównej i pre­zbiterium, wykonana przez Franciszka Ecksteina w 1794 roku przedstawiająca m.in. 12 apostołów.
W kościele znajdują się w bocznych nawach, od stro­ny kruchty, portrety fundatorów: Izabeli z Poniatowskich Branickiej i Jana Klemensa Branickiego malowane przez S. A. Mirysa. Są również w kościele rzeźbione z alabastru popiersia: J. K. Branickiego i hr. Jana Potockiego.
Za kościołem w 1755 r. rozpoczęto budowę piętrowej plebanii dla zgromadzenia księży misjonarzy, których J. K. Branicki sprowadził do Tykocina w 1751 r. W ciągu
2 lat dobudowano seminarium. Klasztor Barnardynów, znajduje się w pomieszczeniach obronnego dworu Zyg­munta Augusta. Układ przestrzenny z lat 1771—91 przypo­minający świeckie założenia pałacowe. We wsch. skrzydle Kościół.
Synagoga. Barokowa, zbudowana w 1642 r. na rzucie prostokąta o wysokim, łamanym dachu. W narożniku pn. zach. dobudowano w XVIII w. niską wieżę. U jej pod­nóża znajdowały się murowane kramnice zbudowane w XVIII w. przez Branickiego. Obecnie odnowiono wnętrza, w sali modlitw przeznaczonej dla mężczyzn znajduje się bima, skąd rabin odczytywał nawijany na wałki tal-mud. Na osi ściany skierowanej w stronę Jezorolimy w Europie ściany wsch. zrekonstruowano Aron Hako-desz — szafę przypominającą ołtarz. W sali tej na ścia­nach umieszczono fragmenty modlitw napisanych w języ­ku hebrajskim. W gablotach naczynia liturgiczne, lich­tarze związane z uczczeniem boga światła Chanuka itp. Z trzech stron tej sali znajdują się baptysteria, w któ­rych modliły się kobiety.
W zabytkowym budynku talmudycznym znajdującym się obok synagogi przy uL Koziej 2 czynny jest Oddział Muzeum Okręgowego w Białymstoku, poświęcony historii i folklorowi pn.-zach. obszarów naszego regionu. Ekspo­zycje noszą nazwy: „Gabinet Glogerowski”, „Galeria Zygmunta Bujnowskiego” i „Tradycyjne zajęcia kobiety